Người Bệnh Nên Làm Gì Khi Bị Xuất Huyết Tiêu Hóa? Hướng Dẫn Sơ Cứu Tại Nhà

Xuất huyết tiêu hóa là một tình trạng y tế nguy hiểm có thể xảy ra đột ngột và tiến triển nhanh chóng. Việc nhận biết dấu hiệu sớm, biết cách sơ cứu đúng và xử lý kịp thời không chỉ giúp người bệnh thoát khỏi cơn nguy kịch mà còn góp phần giảm nguy cơ biến chứng về sau. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ cách ứng phó khi chính mình hoặc người thân bị xuất huyết tiêu hóa.

Bài viết này sẽ giúp bạn:

• Nhận diện dấu hiệu cảnh báo xuất huyết tiêu hóa;

• Hiểu rõ nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng;

• Biết cách sơ cứu đúng tại nhà;

• Hiểu khi nào cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay lập tức;

• Cách phòng ngừa và chăm sóc lâu dài.

1. Xuất huyết tiêu hóa là gì?

Xuất huyết tiêu hóa (hay còn gọi là chảy máu tiêu hóa) là hiện tượng máu thoát ra khỏi lòng mạch trong hệ tiêu hóa, từ thực quản, dạ dày, tá tràng đến ruột non, đại tràng và hậu môn.

Tình trạng này có thể là cấp tính (diễn ra nhanh, nguy hiểm tính mạng) hoặc mạn tính (âm thầm, kéo dài, gây thiếu máu). Tùy vào vị trí tổn thương, xuất huyết tiêu hóa được chia thành:

• Xuất huyết tiêu hóa trên: từ thực quản đến đoạn đầu ruột non (tá tràng);

• Xuất huyết tiêu hóa dưới: từ ruột non đến hậu môn.

Xuất huyết tiêu hóa là gì?

2. Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa

2.1. Nguyên nhân thường gặp của xuất huyết tiêu hóa trên:

• Loét dạ dày – tá tràng (nguyên nhân phổ biến nhất);

• Viêm dạ dày cấp, viêm thực quản;

• Giãn tĩnh mạch thực quản (thường ở người xơ gan);

• Hội chứng Mallory-Weiss (rách niêm mạc thực quản – dạ dày do nôn nhiều);

• Ung thư dạ dày, thực quản.

2.2. Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa dưới:

• Polyp đại tràng;

• Bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng;

• Trĩ nội, trĩ ngoại;

• Nứt hậu môn;

• Ung thư đại – trực tràng.

3. Dấu hiệu nhận biết xuất huyết tiêu hóa

Việc nhận diện sớm triệu chứng giúp người bệnh được cấp cứu đúng cách. Tùy vị trí và lượng máu mất, dấu hiệu có thể khác nhau.

3.1. Dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa trên:

• Nôn ra máu: máu đỏ tươi (mới chảy) hoặc màu nâu/đen (máu bị tiêu hóa một phần);

• Đi ngoài phân đen: phân có mùi hôi tanh, khó chịu đặc trưng, sệt, dính;

• Đau vùng thượng vị, ợ hơi, nóng rát dạ dày;

• Hoa mắt, chóng mặt, tụt huyết áp, khó thở (mất máu nhiều).

3.2. Dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa dưới:

• Đi cầu ra máu tươi hoặc máu lẫn phân;

• Đau bụng âm ỉ hoặc từng cơn, đặc biệt ở vùng dưới rốn;

• Cảm giác mót rặn, đi nhiều lần nhưng không hết phân;

• Mệt mỏi, da xanh xao do thiếu máu.

Dấu hiệu nhận biết xuất huyết tiêu hóa

4. Mức độ nguy hiểm của xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa cấp tính có thể đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời do:

• Mất máu ồ ạt → sốc mất máu;

• Suy tim, suy thận, suy hô hấp;

• Gây ngưng tuần hoàn, tử vong.

Xuất huyết tiêu hóa mạn tính dù diễn biến âm thầm nhưng nếu không điều trị triệt để có thể gây:

• Thiếu máu mạn tính;

• Giảm chất lượng cuộc sống;

• Ung thư hóa nếu nguyên nhân là tổn thương tiền ung thư (như polyp, viêm loét kéo dài).

5. Người bệnh nên làm gì khi bị xuất huyết tiêu hóa?

Khi nghi ngờ người thân (hoặc chính bạn) bị xuất huyết tiêu hóa, hãy bình tĩnh và làm theo các bước sơ cứu đúng cách như sau:

Bước 1: Giữ người bệnh nằm yên, đầu thấp

• Giúp ổn định huyết áp và tuần hoàn máu lên não;

• Tránh người bệnh đi lại làm nặng thêm tình trạng mất máu.

Bước 2: Không cho ăn uống bất cứ thứ gì

• Tuyệt đối không cho uống nước, sữa, nước gừng…;

• Điều này giúp tránh nôn ói, không che lấp dấu hiệu cần nội soi;

• Chuẩn bị cho các thủ thuật cấp cứu như nội soi, truyền dịch.

Bước 3: Quan sát dấu hiệu và ghi nhớ

• Người bệnh nôn ra máu bao nhiêu lần? Màu sắc máu? Có đau bụng không?

• Đi cầu mấy lần, phân màu gì? Có lẫn máu không?

• Có tiền sử bệnh lý tiêu hóa (loét dạ dày, xơ gan…) hoặc dùng thuốc chống viêm NSAIDs?

Tất cả thông tin này cực kỳ hữu ích cho bác sĩ trong cấp cứu và chẩn đoán.

Bước 4: Gọi cấp cứu và đưa đến bệnh viện sớm nhất

• Ưu tiên gọi 115 hoặc đến khoa cấp cứu gần nhất;

• Không chần chừ vì xuất huyết có thể diễn tiến rất nhanh.

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng cấp cứu. Nếu bạn hoặc người thân có biểu hiện như nôn ra máu, đi ngoài phân đen kèm mệt lả, chóng mặt hoặc tụt huyết áp, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức

6. Những việc tuyệt đối KHÔNG nên làm khi bị xuất huyết tiêu hóa

• Không cho uống bất kỳ thuốc nào, kể cả thuốc cầm máu dân gian;

• Không tự điều trị tại nhà bằng gừng, nghệ, rượu tỏi, than hoạt tính…;

• Không để người bệnh tự đi xe đến bệnh viện (rất nguy hiểm nếu mất máu nhiều trên đường).

7. Khi nào cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay?

Dù chưa chắc chắn là xuất huyết tiêu hóa, bạn vẫn nên đi khám gấp nếu có các dấu hiệu sau:

• Nôn ra máu, phân đen, hoặc đại tiện ra máu;

• Đau bụng dữ dội, chóng mặt, vã mồ hôi;

• Người bệnh lú lẫn, mệt lả, thở nhanh;

• Tiền sử viêm loét dạ dày, xơ gan, trĩ nặng, ung thư đường tiêu hóa;

• Người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai – những đối tượng nguy cơ cao.

8. Chẩn đoán và điều trị tại bệnh viện

Tại cơ sở y tế, bác sĩ sẽ tiến hành:

• Nội soi tiêu hóa: để xác định chính xác vị trí chảy máu;

• Xét nghiệm máu: đánh giá mức độ mất máu, thiếu máu;

• Chụp CT bụng (nếu nghi ngờ xuất huyết dưới).

Tùy theo nguyên nhân và mức độ, bác sĩ sẽ:

• Truyền dịch, truyền máu;

• Dùng thuốc cầm máu, giảm tiết acid;

• Can thiệp qua nội soi (cầm máu bằng clip, đốt điện, tiêm thuốc…);

• Phẫu thuật trong các trường hợp chảy máu không kiểm soát.

Hãy đến khoa tiêu hóa tại bệnh viện gần nhất hoặc gọi cấp cứu để được hỗ trợ bạn nhé

9. Cách phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa tái phát

9.1. Điều trị triệt để các bệnh lý nền:

• Loét dạ dày – tá tràng;

• Viêm đại tràng, trĩ, polyp;

• Viêm gan, xơ gan...

9.2. Hạn chế sử dụng thuốc hại dạ dày:

• Hạn chế dùng NSAIDs, corticoid, aspirin liều cao;

• Nếu buộc phải dùng, nên phối hợp thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày.

9.3. Ăn uống lành mạnh:

• Tránh bia rượu, thuốc lá;

• Ăn đúng giờ, không để bụng đói kéo dài;

• Tránh thức ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ.

9.4. Tái khám định kỳ:

• Nếu từng bị xuất huyết tiêu hóa, cần nội soi kiểm tra định kỳ theo chỉ định;

• Không tự ý ngưng thuốc điều trị hoặc bỏ tái khám.

10. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

10.1. Người từng bị xuất huyết tiêu hóa có ăn uống bình thường lại được không?

Có, nhưng cần xây dựng chế độ ăn dễ tiêu, tránh các yếu tố gây kích ứng niêm mạc tiêu hóa như: cà phê, rượu, thức ăn cay, chiên rán…

10.2. Có nên dùng thuốc cầm máu tại nhà khi thấy ra máu?

Không. Việc tự ý dùng thuốc có thể che lấp triệu chứng, chậm trễ chẩn đoán hoặc gây biến chứng. Cần đến bệnh viện để được điều trị đúng nguyên nhân.

10.3. Xuất huyết tiêu hóa có thể tự cầm không?

Rất hiếm. Dù một số trường hợp nhẹ có thể tự cầm máu, nhưng hầu hết cần can thiệp y tế. Không nên chủ quan.

Kết luận

Xuất huyết tiêu hóa là tình trạng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể xử trí hiệu quả nếu được nhận diện sớm và sơ cứu đúng cách. Người bệnh và người thân cần nắm rõ dấu hiệu cảnh báo, các bước sơ cứu cơ bản, và biết khi nào cần đưa đến bệnh viện. Việc điều trị dứt điểm nguyên nhân, thay đổi lối sống và tái khám đúng hẹn cũng đóng vai trò quan trọng giúp phòng tránh tái phát.

Hãy luôn nhớ: “Phát hiện sớm – xử lý đúng – cấp cứu kịp thời” là chìa khóa bảo vệ sức khỏe và tính mạng khi gặp tình trạng xuất huyết tiêu hóa.