Selenium Là Gi? Lợi Ích Và Cách Bổ Sung An toàn

Selenium (hay Selen) là một khoáng chất vi lượng đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sinh học, đặc biệt là hệ miễn dịch, chức năng tuyến giáp và khả năng chống oxy hóa. Mặc dù cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ selenium mỗi ngày, nhưng thiếu hụt hoặc thừa đều có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe.

Theo nhiều nghiên cứu, selenium không chỉ giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương mà còn tham gia vào quá trình sinh sản, điều hòa hormone và phòng ngừa một số bệnh mạn tính. Tuy nhiên, việc bổ sung selenium cần đúng liều lượng, vì ranh giới giữa đủ – thiếu – thừa là khá hẹp.

1. Selenium là gì?

Selenium hay còn gọi là Selen là một nguyên tố hóa học (ký hiệu Se, số hiệu nguyên tử 34), được phát hiện vào năm 1817 bởi nhà hóa học Jöns Jacob Berzelius. Trong cơ thể, selenium tồn tại chủ yếu dưới dạng selenoprotein – một nhóm protein chứa selenium có hoạt tính sinh học mạnh.

1.1 Đặc điểm

• Là khoáng chất vi lượng: cơ thể cần < 100 mcg/ngày.

• Tan trong nước ở dạng hợp chất hữu cơ và vô cơ.

• Hoạt động như chất chống oxy hóa tự nhiên.

• Có mặt ở hầu hết các mô, đặc biệt tập trung nhiều ở gan, thận, tuyến giáp và tinh hoàn.

1.2 Vai trò sinh học

• Tạo thành glutathione peroxidase – enzyme chống oxy hóa mạnh, bảo vệ tế bào khỏi gốc tự do.

• Hỗ trợ chức năng tuyến giáp thông qua chuyển đổi hormone T4 thành T3.

• Điều hòa miễn dịch, tăng sức đề kháng.

• Tham gia quá trình sinh sản và bảo vệ sức khỏe sinh sản nam giới.

2. Lợi ích của Selenium đối với sức khỏe

Selenium đã được chứng minh mang lại nhiều lợi ích quan trọng:

2.1 Chống oxy hóa, bảo vệ tế bào

Selenium là thành phần của các enzyme glutathione peroxidase (GPx) – enzyme loại bỏ hydroperoxide và lipid peroxide, ngăn ngừa tổn thương tế bào do gốc tự do gây ra. Điều này giúp:

• Giảm quá trình lão hóa sớm.

• Hạn chế nguy cơ ung thư.

• Bảo vệ mô và cơ quan khỏi tổn thương.

2.2 Hỗ trợ chức năng tuyến giáp

Tuyến giáp cần selenium để sản xuất và điều hòa hormone. Selenium giúp:

• Chuyển đổi thyroxine (T4) thành triiodothyronine (T3) – dạng hoạt động của hormone tuyến giáp.

• Giảm nguy cơ viêm tuyến giáp Hashimoto.

• Cải thiện triệu chứng ở bệnh nhân suy giáp nhẹ.

2.3 Tăng cường miễn dịch

Selenium giúp tăng sản xuất kháng thể, kích hoạt tế bào miễn dịch tiêu diệt vi khuẩn, virus. Một số nghiên cứu cho thấy, người đủ selenium có khả năng chống lại nhiễm trùng tốt hơn.

2.4 Hỗ trợ sức khỏe tim mạch

• Giảm viêm và stress oxy hóa, từ đó hạn chế xơ vữa động mạch.

• Có thể giảm nguy cơ bệnh tim ở người có nồng độ selenium thấp.

2.5 Cải thiện sức khỏe sinh sản

• Ở nam giới: selenium cần cho sự hình thành tinh trùng khỏe mạnh, tăng khả năng di động của tinh trùng.

• Ở nữ giới: hỗ trợ rụng trứng và duy trì thai kỳ khỏe mạnh.

2.6 Có thể hỗ trợ phòng ngừa một số bệnh

• Ung thư tuyến tiền liệt, phổi, đại tràng (theo một số nghiên cứu quan sát).

• Bệnh Alzheimer: selenium giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương oxy hóa.

Lợi ích của Selenium đối với sức khỏe

3. Nhu cầu Selenium hàng ngày

Theo Viện Y học Hoa Kỳ (Institute of Medicine):

Ngưỡng tối đa an toàn (UL): 400 mcg/ngày cho người lớn.
Vượt quá có thể gây ngộ độc selenium.

4. Thực phẩm giàu Selenium

Selenium có nhiều trong thực phẩm tự nhiên, đặc biệt là nguồn protein động vật và một số loại hạt.

4.1 Nguồn động vật

• Cá ngừ, cá mòi, cá thu.

• Thịt bò, thịt gà tây, thịt lợn.

• Gan bò, gan gà.

• Trứng gà.

4.2 Nguồn thực vật

• Hạt Brazil (Brazil nuts) – nguồn selenium giàu nhất (1–2 hạt đã đủ RDA).

• Ngũ cốc nguyên hạt.

• Nấm.

• Rau bina, bông cải xanh.

4.3 Hàm lượng selenium trong một số thực phẩm (ước tính)

Những thực phẩm giàu Selenium

5. Thiếu hụt Selenium

5.1 Nguyên nhân

• Chế độ ăn thiếu selenium (đất trồng nghèo selenium).

• Bệnh lý đường tiêu hóa gây kém hấp thu.

• Lọc máu dài hạn.

• Suy dinh dưỡng.

5.2 Triệu chứng

• Mệt mỏi, yếu cơ.

• Suy giảm miễn dịch.

• Rối loạn chức năng tuyến giáp.

• Ở trẻ em: có thể gây bệnh Keshan – bệnh tim do thiếu selenium.

6. Thừa Selenium (Ngộ độc selenium)

6.1 Nguyên nhân

• Uống bổ sung selenium liều cao kéo dài.

• Ăn quá nhiều thực phẩm giàu selenium (hiếm gặp, trừ Brazil nuts).

6.2 Triệu chứng

• Buồn nôn, tiêu chảy.

• Rụng tóc, móng giòn.

• Hơi thở có mùi tỏi.

• Tổn thương thần kinh.

• Trường hợp nặng: suy gan, suy thận.

Hãy thông báo với bác sĩ nếu bạn gặp triệu chứng nào kể trên

7. Cách bổ sung Selenium an toàn

7.1 Qua chế độ ăn

• Ưu tiên thực phẩm tươi, đa dạng nguồn.

• Kết hợp cả nguồn động vật và thực vật.

7.2 Qua thực phẩm chức năng

• Chỉ bổ sung khi có chỉ định của bác sĩ.

• Chọn sản phẩm rõ nguồn gốc, chứa liều selenium phù hợp (không vượt 100 mcg/viên nếu dùng hàng ngày).

• Các dạng selenium thường gặp: Selenomethionine, Sodium selenite.

Gợi ý sản phẩm uy tín: Selenium 200mcg Now hoặc Swanson Albion Selenium Complex 200mcg – hỗ trợ chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, tốt cho tim mạch, tuyến giáp và miễn dịch.

Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Swanson Albion Selenium Complex 200mcg

Lưu ý: Không tự ý dùng liều cao để “phòng bệnh” vì nguy cơ ngộ độc. Người bị bệnh tuyến giáp cần tham khảo bác sĩ trước khi dùng.

8. Selenium và tương tác thuốc

• Thuốc hạ cholesterol (statin): selenium có thể hỗ trợ giảm tác dụng phụ đau cơ.

• Thuốc hóa trị: bổ sung selenium có thể giảm độc tính, nhưng cần ý kiến bác sĩ.

• Thuốc kháng acid: có thể làm giảm hấp thu selenium.

Kết luận

Selenium là khoáng chất thiết yếu giúp cơ thể duy trì sức khỏe miễn dịch, tuyến giáp, tim mạch và khả năng chống oxy hóa. Cả thiếu hụt và thừa selenium đều ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, vì vậy bổ sung đúng và đủ là yếu tố quan trọng.

Cách tốt nhất để đảm bảo đủ selenium là ăn uống đa dạng, ưu tiên thực phẩm giàu selenium tự nhiên. Hãy lắng nghe cơ thể, tham khảo ý kiến chuyên gia y tế và lựa chọn nguồn bổ sung uy tín để bảo vệ sức khỏe lâu dài.