Hội Chứng Reye: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Phòng Ngừa

Hội chứng Reye là một bệnh lý hiếm gặp nhưng vô cùng nguy hiểm, có khả năng đe dọa tính mạng, thường xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên đang trong quá trình hồi phục sau một đợt nhiễm virus như cúm, thủy đậu hoặc cảm lạnh. Điểm đáng chú ý là hội chứng này có mối liên quan chặt chẽ với việc sử dụng aspirin (hoặc các thuốc chứa salicylat) trong điều trị sốt, đau nhức cho trẻ.

Mặc dù ngày nay tỉ lệ mắc hội chứng Reye đã giảm đáng kể nhờ nâng cao nhận thức và khuyến cáo hạn chế dùng aspirin ở trẻ nhỏ, nhưng đây vẫn là tình trạng y tế cần được quan tâm. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, hội chứng Reye có thể gây tổn thương gan, não, thậm chí tử vong.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hội chứng Reye là gì, nguyên nhân gây bệnh, các dấu hiệu nhận biết, chẩn đoán, điều trị và cách phòng ngừa hiệu quả.

Tìm hiểu về hội chứng Reye

1. Hội chứng Reye là gì?

Hội chứng Reye (Reye’s Syndrome) là một rối loạn hiếm gặp, đặc trưng bởi tình trạng sưng não và tổn thương gan cấp tính. Bệnh thường xảy ra sau khi trẻ mắc một bệnh do virus (như cúm, thủy đậu, nhiễm trùng đường hô hấp) và có dùng aspirin để hạ sốt hoặc giảm đau.

Điểm nguy hiểm là hội chứng Reye có thể tiến triển rất nhanh, gây rối loạn thần kinh, co giật, hôn mê và tử vong trong vài ngày nếu không điều trị kịp thời.

Hội chứng này lần đầu tiên được bác sĩ R. Douglas Reye mô tả vào năm 1963. Sau đó, nhiều nghiên cứu đã khẳng định mối liên quan mật thiết giữa aspirin và bệnh. Do vậy, các tổ chức y tế khuyến cáo không dùng aspirin cho trẻ em và thanh thiếu niên dưới 16 tuổi, trừ khi có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ.

2. Nguyên nhân gây hội chứng Reye

Nguyên nhân chính xác của hội chứng Reye đến nay vẫn chưa được xác định hoàn toàn. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã tìm thấy những yếu tố liên quan chặt chẽ đến sự khởi phát bệnh:

2.1. Liên quan đến aspirin và salicylat

• Trẻ em và thanh thiếu niên dùng aspirin hoặc các chế phẩm chứa salicylat trong quá trình điều trị cúm, thủy đậu hoặc cảm lạnh có nguy cơ cao phát triển hội chứng Reye.

• Aspirin được cho là gây rối loạn chức năng ty thể trong tế bào, làm gan không thể chuyển hóa chất béo và năng lượng, dẫn đến gan nhiễm mỡ và não bị tổn thương.

2.2. Nhiễm virus

• Hội chứng Reye thường xuất hiện sau khi trẻ bị nhiễm các bệnh do virus như:

  • Cúm (Influenza A, B).

  • Thủy đậu (Varicella).

  • Adenovirus hoặc enterovirus.

• Virus làm suy yếu cơ thể, kết hợp với aspirin càng làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh.

2.3. Yếu tố di truyền

• Một số rối loạn chuyển hóa bẩm sinh như thiếu men chuyển hóa axit béo (FAODs) cũng có thể khiến trẻ dễ bị hội chứng Reye.

• Những trẻ có rối loạn này, khi tiếp xúc với aspirin hoặc trong giai đoạn nhiễm trùng, sẽ khó phân giải chất béo, từ đó dễ tổn thương gan và não.

Hội chứng Reye có liên quan chặt chẽ đến việc trẻ em hoặc thanh thiếu niên dùng aspirin (hoặc thuốc chứa salicylate) khi đang mắc các bệnh do virus

3. Triệu chứng của hội chứng Reye

Các dấu hiệu của hội chứng Reye thường xuất hiện từ 3 – 5 ngày sau khi trẻ bắt đầu hồi phục từ một bệnh do virus. Triệu chứng thay đổi tùy độ tuổi và mức độ nặng của bệnh.

3.1. Ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi

• Tiêu chảy liên tục.

• Thở nhanh, khó thở.

• Lừ đừ, ngủ nhiều, khó tỉnh táo.

3.2. Ở trẻ lớn và thanh thiếu niên

• Nôn mửa nhiều, dữ dội và kéo dài.

• Cáu gắt, hành vi bất thường, khó kiểm soát.

• Lú lẫn, nói nhảm.

• Mất phương hướng, khó tập trung.

3.3. Các triệu chứng nặng hơn

• Co giật.

• Hôn mê.

• Sưng não gây tăng áp lực nội sọ.

• Tổn thương gan dẫn đến hạ đường huyết, men gan tăng cao, gan nhiễm mỡ.

⚠️ Cảnh báo: Hội chứng Reye tiến triển rất nhanh. Nếu cha mẹ thấy trẻ có biểu hiện nôn mửa kéo dài, hành vi bất thường sau khi mắc cúm hoặc thủy đậu, đặc biệt nếu có dùng aspirin, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay.

Triệu chứng của hội chứng Reye

4. Chẩn đoán hội chứng Reye

Không có xét nghiệm duy nhất để chẩn đoán hội chứng Reye. Bác sĩ sẽ dựa trên lâm sàng, tiền sử và xét nghiệm cận lâm sàng để đưa ra kết luận.

4.1. Khai thác tiền sử

• Trẻ vừa mắc bệnh do virus (cúm, thủy đậu).

• Có sử dụng aspirin hoặc thuốc chứa salicylat.

4.2. Xét nghiệm máu và nước tiểu

• Men gan tăng cao (AST, ALT).

• Ammonia trong máu tăng.

• Đường huyết giảm (hạ đường máu).

• Rối loạn đông máu.

4.3. Các phương pháp khác

• Sinh thiết gan: cho thấy gan nhiễm mỡ nhưng không viêm.

• CT hoặc MRI não: phát hiện phù não.

• Sinh thiết da hoặc xét nghiệm gen: loại trừ bệnh rối loạn chuyển hóa bẩm sinh.

5. Biến chứng của hội chứng Reye

Hội chứng Reye tiến triển rất nhanh và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Các biến chứng thường gặp gồm:

• Phù não: tăng áp lực nội sọ, dẫn đến đau đầu dữ dội, nôn mửa, lú lẫn, co giật, hôn mê.

• Tổn thương gan cấp tính: thoái hóa mỡ gan lan tỏa, rối loạn chức năng gan, vàng da, tăng men gan, rối loạn đông máu.

• Rối loạn chuyển hóa: hạ đường huyết, rối loạn điện giải, nhiễm toan chuyển hóa.

• Suy đa cơ quan: gan, thận và thần kinh trung ương cùng lúc bị ảnh hưởng.

• Co giật và hôn mê sâu: do tổn thương não nặng.

• Tử vong: nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể rất cao.

• Di chứng thần kinh lâu dài (nếu qua khỏi): rối loạn hành vi, chậm phát triển trí tuệ, khó khăn trong học tập, giảm trí nhớ.

Chính vì mức độ nghiêm trọng này mà việc phòng ngừa (không dùng aspirin cho trẻ em mắc bệnh virus) và phát hiện sớm đóng vai trò cực kỳ quan trọng

6. Điều trị hội chứng Reye

Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị hội chứng Reye. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm triệu chứng, kiểm soát biến chứng và hỗ trợ chức năng sống.

6.1. Nhập viện cấp cứu

• Trẻ nghi ngờ mắc hội chứng Reye phải được nhập viện ngay, nhiều trường hợp cần chăm sóc tích cực (ICU).

6.2. Các biện pháp điều trị chính

• Truyền dịch tĩnh mạch: để duy trì điện giải và đường huyết.

• Thuốc hạ áp lực nội sọ: như mannitol, thuốc lợi tiểu để giảm phù não.

• Thuốc chống co giật: kiểm soát động kinh và co giật.

• Thở máy: nếu trẻ khó thở hoặc hôn mê.

• Điều chỉnh đông máu: truyền huyết tương tươi đông lạnh nếu có rối loạn đông máu.

6.3. Theo dõi dài hạn

• Sau khi qua giai đoạn cấp, trẻ cần được theo dõi thần kinh và chức năng gan.

• Một số trẻ có thể gặp di chứng lâu dài về nhận thức hoặc hành vi.

7. Cách phòng ngừa hội chứng Reye

Phòng ngừa đóng vai trò vô cùng quan trọng vì hội chứng Reye có thể đe dọa tính mạng.

• Không dùng aspirin hoặc thuốc chứa salicylate cho trẻ em và thanh thiếu niên khi đang mắc cúm, thủy đậu hoặc các bệnh do virus, trừ khi có chỉ định đặc biệt từ bác sĩ.

• Đọc kỹ nhãn thuốc trước khi cho trẻ dùng (nhiều loại thuốc trị cảm cúm, đau đầu, sốt có chứa aspirin ẩn).

• Sử dụng thuốc hạ sốt an toàn như paracetamol (acetaminophen) hoặc ibuprofen theo hướng dẫn của bác sĩ, thay vì aspirin.

• Theo dõi sát trẻ khi mắc bệnh virus: nếu có dấu hiệu bất thường như nôn mửa nhiều, lơ mơ, co giật, cần đưa đi khám ngay.

• Tăng cường tiêm phòng đầy đủ cho trẻ để giảm nguy cơ mắc các bệnh virus (như cúm, thủy đậu).

Hạn chế tự ý dùng thuốc và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi cho trẻ dùng bất kỳ loại thuốc nào

8. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu:

• Nôn ói dữ dội và kéo dài sau khi bị cúm hoặc thủy đậu.

• Hành vi bất thường, lú lẫn, khó đánh thức.

• Co giật, hôn mê.

• Có tiền sử dùng aspirin hoặc thuốc chứa salicylat.

Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể cứu sống trẻ và hạn chế tối đa di chứng.

9. Câu hỏi thường gặp về hội chứng Reye

9.1. Hội chứng Reye có lây không?

Không. Đây là rối loạn chuyển hóa và tổn thương gan – não, không phải bệnh truyền nhiễm.

9.2. Người lớn có thể bị hội chứng Reye không?

Có nhưng rất hiếm. Phần lớn trường hợp xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên.

9.3. Aspirin có bao giờ được dùng cho trẻ em không?

Trong một số trường hợp đặc biệt như bệnh Kawasaki hoặc rối loạn đông máu, bác sĩ có thể chỉ định aspirin cho trẻ, nhưng cần giám sát chặt chẽ.

9.4. Hội chứng Reye có chữa khỏi hoàn toàn không?

Nếu phát hiện sớm và điều trị tích cực, nhiều trẻ có thể hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu đến muộn, nguy cơ di chứng thần kinh hoặc tử vong rất cao.

9.5. Làm sao để phân biệt hội chứng Reye với bệnh viêm não?

Cả hai đều gây phù não và rối loạn thần kinh, nhưng hội chứng Reye có đặc điểm điển hình là gan nhiễm mỡ, không viêm, liên quan đến aspirin và xuất hiện sau nhiễm virus.

Kết luận

Hội chứng Reye là một bệnh lý hiếm gặp nhưng nguy hiểm, có khả năng gây tổn thương gan và não, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Bệnh thường xuất hiện sau khi trẻ mắc cúm, thủy đậu và có sử dụng aspirin.

Điều quan trọng nhất trong phòng ngừa là không tự ý cho trẻ dùng aspirin. Cha mẹ nên lựa chọn thuốc hạ sốt an toàn hơn, đồng thời tiêm phòng đầy đủ cho trẻ để giảm nguy cơ mắc bệnh do virus.

Nếu thấy trẻ có biểu hiện bất thường như nôn nhiều, lơ mơ, co giật sau khi mắc bệnh virus, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.