Suy Gan Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Suy gan là tình trạng gan mất dần khả năng thực hiện các chức năng sống còn như lọc độc tố, tạo mật, tổng hợp protein và dự trữ năng lượng. Khi chức năng gan suy giảm nghiêm trọng, cơ thể có thể gặp các triệu chứng từ mệt mỏi, vàng da đến suy đa cơ quan – thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh diễn tiến theo hai dạng chính: suy gan cấp tính (khởi phát nhanh, vài ngày đến vài tuần) và suy gan mạn tính (tiến triển âm thầm trong nhiều năm).

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm rõ:

• Suy gan là gì và phân loại;

• Nguyên nhân phổ biến ở Việt Nam;

• Dấu hiệu cảnh báo và triệu chứng theo từng giai đoạn;

• Cách chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

1. Suy gan là gì?

Suy gan là tình trạng gan mất đi hoặc suy giảm nghiêm trọng các chức năng thiết yếu như thải độc, tổng hợp protein, dự trữ glycogen, sản xuất mật... Khi gan bị tổn thương nghiêm trọng, các hoạt động sinh lý trong cơ thể bị rối loạn, dẫn đến hàng loạt hậu quả nguy hiểm, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Suy gan được chia thành 2 thể chính:

• Suy gan cấp tính: Xảy ra đột ngột, tiến triển nhanh, có thể đe dọa tính mạng trong vài ngày đến vài tuần.

• Suy gan mạn tính: Diễn tiến âm thầm, kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm, thường do các bệnh lý gan lâu năm gây ra.

Bệnh suy gan gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể.

2. Nguyên nhân gây suy gan

Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến suy gan. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

2.1. Viêm gan virus

• Viêm gan B, C, D là nguyên nhân hàng đầu gây viêm gan mạn, xơ gan và suy gan ở Việt Nam.

• Viêm gan A và E gây suy gan cấp, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch yếu.

2.2. Rượu bia

Tiêu thụ rượu kéo dài làm tổn thương gan, gây viêm gan do rượu, sau đó tiến triển thành xơ gan và suy gan.

2.3. Ngộ độc thuốc và hóa chất

Một số thuốc nếu dùng quá liều hoặc sai cách có thể gây độc cho gan như:

• Paracetamol (acetaminophen)

• Thuốc kháng sinh (isoniazid, rifampicin…)

• Hóa chất công nghiệp, nấm độc…

2.4. Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Tình trạng gan tích mỡ ở người không uống rượu, phổ biến ở người béo phì, đái tháo đường, mỡ máu cao.

2.5. Bệnh tự miễn

Cơ thể tấn công tế bào gan do rối loạn miễn dịch, gây viêm gan tự miễn – nếu không kiểm soát có thể dẫn đến suy gan.

2.6. Ung thư gan

Khi khối u phát triển lớn, lan rộng hoặc di căn sẽ làm gan mất dần chức năng.

3. Triệu chứng của suy gan

3.1. Giai đoạn đầu (thường bị bỏ qua)

• Mệt mỏi kéo dài, khó tập trung

• Chán ăn, buồn nôn

• Sút cân không rõ nguyên nhân

• Ngứa da âm ỉ, tăng dần

3.2. Giai đoạn tiến triển

• Vàng da, vàng mắt: Do tăng bilirubin trong máu

• Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu

• Bụng to, đầy hơi: Có thể do cổ trướng (tích dịch ổ bụng)

• Dễ chảy máu, bầm tím: Do giảm yếu tố đông máu

• Lú lẫn, mất định hướng: Biểu hiện của bệnh não gan – dấu hiệu suy gan nặng

3.3. Biến chứng nguy hiểm

• Xuất huyết tiêu hóa

• Nhiễm trùng huyết

• Hôn mê gan

• Suy đa tạng

Triệu chứng của bệnh suy gan

4. Các phương pháp chẩn đoán suy gan

4.1. Khám lâm sàng

• Đánh giá biểu hiện ngoài da, tinh thần, bụng

• Kiểm tra dấu hiệu vàng da, phù, cổ trướng

4.2. Xét nghiệm máu

• Chức năng gan: AST, ALT, GGT, bilirubin, albumin

• Đông máu: INR, PT

• Chức năng thận: Creatinine, ure

• Virus viêm gan: HBsAg, Anti-HCV...

4.3. Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm gan: Đánh giá cấu trúc gan, phát hiện xơ hóa, u

• Fibroscan: Đo độ xơ gan

• CT scan hoặc MRI: Trong trường hợp nghi ngờ tổn thương nặng hoặc khối u

5. Cách điều trị suy gan hiệu quả

Điều trị suy gan phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ và thể trạng người bệnh. Có thể chia thành:

5.1. Điều trị nguyên nhân

• Viêm gan virus: Dùng thuốc kháng virus (như Tenofovir, Entecavir)

• Ngừng rượu hoàn toàn nếu nguyên nhân do rượu

• Dừng ngay các thuốc gây độc gan

• Điều trị gan nhiễm mỡ bằng giảm cân, kiểm soát đường huyết và mỡ máu

5.2. Hỗ trợ chức năng gan

• Dùng các thuốc bổ gan: Silymarin, L-ornithin, acid amin thiết yếu…

• Truyền albumin nếu giảm đạm máu

• Kiểm soát cân bằng điện giải, chống phù nề

5.3. Điều trị biến chứng

• Cổ trướng: Hạn chế muối, dùng thuốc lợi tiểu, chọc tháo dịch khi cần

• Bệnh não gan: Giảm đạm, dùng lactulose để đào thải độc tố

• Xuất huyết: Truyền máu, vitamin K

5.4. Ghép gan

Là lựa chọn cuối cùng trong suy gan giai đoạn cuối không đáp ứng điều trị nội khoa. Cần được đánh giá và thực hiện tại các cơ sở chuyên sâu.

Bác sĩ đang tiến hành phẫu thuật ghép gan

6. Chế độ ăn uống và sinh hoạt cho người suy gan

Chế độ ăn đóng vai trò rất lớn trong việc hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa tiến triển suy gan.

6.1. Nên ăn gì?

• Thức ăn dễ tiêu hóa: cháo, súp, cơm mềm

• Tăng cường rau xanh, trái cây tươi

• Uống đủ nước

• Dầu thực vật thay mỡ động vật

• Protein thực vật (đậu, hạt), hạn chế thịt đỏ

6.2. Tránh ăn gì?

• Thức ăn nhiều muối: đồ hộp, dưa muối

• Thức ăn nhiều dầu mỡ, chiên rán

• Thực phẩm chứa độc tố: nấm lạ, thực phẩm ôi thiu

• Đồ uống có cồn: tuyệt đối tránh

6.3. Lối sống lành mạnh

• Không thức khuya

• Tập thể dục nhẹ nhàng

• Tránh stress kéo dài

• Tái khám định kỳ

7. Phòng ngừa suy gan như thế nào?

• Tiêm phòng viêm gan: Tiêm đầy đủ vaccine viêm gan A và B

• Hạn chế rượu bia: Ngừng hoàn toàn nếu có bệnh gan

• Thận trọng khi dùng thuốc: Không lạm dụng paracetamol, kháng sinh, thuốc bổ không rõ nguồn gốc

• Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh béo phì, mỡ máu cao – nguyên nhân dẫn tới gan nhiễm mỡ

• Kiểm tra chức năng gan định kỳ: Đặc biệt với người có yếu tố nguy cơ: viêm gan virus, uống rượu, bệnh chuyển hóa...

8. Câu hỏi thường gặp (FAQ)

8.1. Suy gan có chữa khỏi được không?

Có thể nếu được phát hiện sớm và điều trị nguyên nhân kịp thời. Tuy nhiên, ở giai đoạn cuối, cần ghép gan để cứu sống người bệnh.

8.2. Dấu hiệu nào cảnh báo gan đang suy yếu?

Vàng da, mệt mỏi kéo dài, nước tiểu sẫm màu, ngứa da và chán ăn là những dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay.

8.3. Suy gan có di truyền không?

Đa số trường hợp không di truyền. Tuy nhiên, một số bệnh gan di truyền như Wilson có thể gây suy gan nếu không được kiểm soát.

Kết luận

Suy gan là một bệnh lý nguy hiểm, có thể tiến triển âm thầm và gây biến chứng nặng nề nếu không được phát hiện kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và điều trị đúng cách sẽ giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng gan, nâng cao chất lượng cuộc sống. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tiêm phòng đầy đủ và kiểm tra chức năng gan định kỳ là cách tốt nhất để phòng tránh và phát hiện sớm suy gan.