Thoái hóa khớp gối: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Bạn có bao giờ cảm thấy đau nhức khớp gối khi leo cầu thang, đứng lâu hay chỉ đơn giản là bước đi? Đó có thể là dấu hiệu của thoái hóa khớp gối – căn bệnh phổ biến đang ảnh hưởng đến hàng triệu người, không chỉ người lớn tuổi mà cả những người trẻ do lối sống hiện đại. Theo thống kê, hơn 30% người trên 35 tuổi tại Việt Nam gặp phải tình trạng này, và con số này đang tăng lên đáng báo động. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, thoái hóa khớp gối có thể khiến bạn mất khả năng vận động, làm giảm chất lượng cuộc sống. Nhưng đừng lo! Bài viết này sẽ cung cấp mọi thông tin bạn cần: từ nguyên nhân, triệu chứng, đến cách điều trị thoái hóa khớp gối tại nhà và các phương pháp tiên tiến nhất. Hãy cùng khám phá để lấy lại đôi chân khỏe mạnh và tự tin

Thoái hóa khớp gối

1. Thoái hóa khớp gối là gì?

Thoái hóa khớp gối (hay còn gọi là viêm xương khớp gối) là tình trạng sụn khớp và xương dưới sụn ở vùng khớp gối bị tổn thương, mòn dần theo thời gian. Sụn khớp đóng vai trò như một lớp đệm bảo vệ, giúp xương di chuyển trơn tru và giảm ma sát. Khi sụn bị thoái hóa, xương có thể cọ xát trực tiếp vào nhau, gây đau, viêm và cứng khớp. Bệnh thường xuất hiện ở những người trên 50 tuổi, nhưng cũng có thể xảy ra ở người trẻ do chấn thương hoặc các yếu tố khác.

1.1. Đặc điểm của thoái hóa khớp gối

• Tổn thương sụn khớp: Sụn mất đi độ đàn hồi, trở nên mỏng và dễ vỡ.

• Hình thành gai xương: Các gai xương (osteophytes) xuất hiện, làm hạn chế vận động.

• Viêm màng hoạt dịch: Gây sưng và đau ở vùng khớp gối.

• Giảm khả năng vận động: Người bệnh gặp khó khăn khi đi lại, leo cầu thang hoặc đứng lên ngồi xuống.

1.2. Các giai đoạn của thoái hóa khớp gối

Dưới đây là bảng mô tả các giai đoạn của thoái hóa khớp gối theo hệ thống phân loại Kellgren-Lawrence thường dùng trong lâm sàng:

Các giai đoạn của thoái hóa khớp gối

2. Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố tự nhiên và tác động bên ngoài. Dưới đây là các nguyên nhân chính:

2.1. Tuổi tác

• Khi tuổi tác tăng, khả năng tái tạo sụn khớp giảm, dẫn đến tình trạng mòn sụn tự nhiên.

• Người trên 50 tuổi có nguy cơ cao mắc thoái hóa khớp gối do quá trình lão hóa.

2.2. Chấn thương khớp gối

• Các chấn thương như gãy xương, rách dây chằng hoặc tổn thương sụn do tai nạn hoặc chơi thể thao có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp.

• Chấn thương không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến tổn thương lâu dài.

2.3. Thừa cân, béo phì

• Trọng lượng cơ thể dư thừa gây áp lực lớn lên khớp gối, làm sụn khớp nhanh mòn hơn.

• Theo nghiên cứu, cứ tăng 1kg trọng lượng cơ thể, áp lực lên khớp gối tăng gấp 4 lần.

2.4. Yếu tố di truyền

• Một số người có cấu trúc khớp hoặc gen di truyền khiến sụn khớp dễ bị thoái hóa hơn.

• Nếu trong gia đình có người mắc bệnh, nguy cơ của bạn sẽ cao hơn.

2.5. Bệnh lý liên quan

• Các bệnh như viêm khớp dạng thấp, gout hoặc rối loạn chuyển hóa có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối.

• Tình trạng viêm mãn tính trong cơ thể cũng góp phần làm tổn thương sụn khớp.

2.6. Thói quen vận động không hợp lý

• Ngồi xổm, quỳ gối thường xuyên hoặc vận động mạnh quá mức có thể gây áp lực lên khớp gối.

• Lối sống ít vận động cũng làm giảm tuần hoàn máu, ảnh hưởng đến sức khỏe sụn khớp.

Những ai dễ bị thoái hóa khớp gối?

3. Triệu chứng của thoái hóa khớp gối

Nhận biết sớm các triệu chứng của thoái hóa khớp gối giúp bạn điều trị kịp thời, tránh biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến:

3.1. Đau nhức khớp gối

• Cảm giác đau âm ỉ hoặc dữ dội khi vận động, đặc biệt khi leo cầu thang, đứng lâu hoặc ngồi xổm.

• Đau tăng khi thời tiết thay đổi, đặc biệt là vào mùa lạnh.

3.2. Cứng khớp

• Khớp gối bị cứng, đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu.

• Cứng khớp thường kéo dài dưới 30 phút nhưng có thể ảnh hưởng đến khả năng vận động.

3.3. Tiếng kêu trong khớp

• Khi di chuyển, bạn có thể nghe thấy tiếng "lục cục" hoặc "răng rắc" do xương cọ xát vào nhau.

• Đây là dấu hiệu cho thấy sụn khớp đã bị tổn thương nghiêm trọng.

3.4. Sưng và nóng khớp

• Viêm màng hoạt dịch gây sưng, nóng và đỏ ở vùng khớp gối.

• Tình trạng này có thể đi kèm với cảm giác đau khi chạm vào.

3.5. Hạn chế vận động

• Người bệnh gặp khó khăn khi co duỗi chân, đi bộ hoặc thực hiện các hoạt động thường ngày.

• Trong trường hợp nặng, khớp gối có thể bị biến dạng, dẫn đến dáng đi bất thường.

Triệu chứng của thoái hóa khớp gối

4. Chẩn đoán thoái hóa khớp gối

Để xác định chính xác tình trạng thoái hóa khớp gối, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp sau:

4.1. Khám lâm sàng

• Bác sĩ kiểm tra mức độ đau, sưng và khả năng vận động của khớp gối.

• Các câu hỏi về tiền sử bệnh lý, chấn thương hoặc triệu chứng sẽ được đặt ra.

4.2. Chụp X-quang

• Hình ảnh X-quang giúp phát hiện hẹp khe khớp, gai xương và tổn thương xương dưới sụn.

• Đây là phương pháp phổ biến và hiệu quả để đánh giá mức độ thoái hóa.

4.3. Chụp MRI

• MRI cung cấp hình ảnh chi tiết về sụn, dây chằng và mô mềm xung quanh khớp gối.

• Phương pháp này thường được sử dụng khi cần đánh giá tổn thương phức tạp.

4.4. Xét nghiệm máu

• Xét nghiệm máu giúp loại trừ các bệnh lý khác như viêm khớp dạng thấp hoặc gout.

• Các chỉ số viêm như CRP hoặc ESR có thể được kiểm tra.

5. Các phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối

Việc điều trị thoái hóa khớp gối nhằm mục tiêu giảm đau, cải thiện khả năng vận động, làm chậm tiến triển bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tùy vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị sau:

5.1. Thay đổi lối sống và chăm sóc tại nhà

Đây là bước đầu tiên và quan trọng, thường áp dụng cho các giai đoạn đầu.

• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân, việc giảm trọng lượng cơ thể sẽ giúp giảm áp lực lên khớp gối.

• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập như đi bộ chậm, đạp xe đạp nhẹ, bơi lội hoặc yoga giúp duy trì độ linh hoạt và tăng cường sức mạnh cơ quanh gối.

• Chườm nóng/lạnh: Chườm nóng giúp giảm cứng khớp; chườm lạnh giúp giảm sưng, viêm.

• Nghỉ ngơi hợp lý: Không nên vận động quá sức, tránh đứng lâu hoặc lên xuống cầu thang nhiều.

5.2. Dùng thuốc

Dưới sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ, người bệnh có thể sử dụng:

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Paracetamol, ibuprofen, naproxen…

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): Giúp giảm viêm và đau khớp.

• Thuốc bôi ngoài da: Gel hoặc kem chứa NSAIDs.

• Thuốc tiêm nội khớp:

  • Corticosteroid: Giảm viêm nhanh, nhưng không nên lạm dụng vì có thể gây hại cho sụn khớp.

  • Axit hyaluronic: Làm trơn ổ khớp, cải thiện chuyển động.

5.3. Vật lý trị liệu

• Các kỹ thuật như siêu âm, điện xung, laser trị liệu giúp giảm đau, thư giãn cơ, cải thiện vận động.

• Các bài tập phục hồi chức năng được hướng dẫn bởi chuyên gia vật lý trị liệu sẽ giúp tăng cường cơ đùi, hỗ trợ cho khớp gối.

5.4. Thực phẩm bổ khớp và hỗ trợ điều trị

• Glucosamine, Chondroitin: Hỗ trợ tái tạo sụn khớp, làm chậm tiến triển thoái hóa.

• Collagen type II, MSM, Omega-3: Giúp chống viêm, cải thiện độ linh hoạt cho khớp.

• Thảo dược hỗ trợ: Một số loại như cây móng quỷ, vỏ liễu trắng, nhũ hương… có thể giúp giảm đau và kháng viêm.

⚠️ Nên chọn sản phẩm rõ nguồn gốc, được kiểm định và hỏi ý kiến bác sĩ/dược sĩ trước khi dùng.

5.5. Sử dụng dụng cụ hỗ trợ

• Gậy chống, nẹp gối hoặc giày chỉnh hình giúp giảm áp lực lên khớp gối.

• Những dụng cụ này đặc biệt hữu ích cho người bệnh ở giai đoạn trung bình.

5.6. Phẫu thuật (khi cần thiết)

Khi các phương pháp bảo tồn không còn hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật:

• Nội soi làm sạch khớp: Loại bỏ mảnh sụn vỡ, làm sạch ổ khớp. Phương pháp này phù hợp với bệnh nhân ở giai đoạn sớm.

• Cắt xương chỉnh trục: Giúp giảm áp lực lên vùng khớp bị tổn thương.

• Thay khớp gối nhân tạo: Áp dụng cho những người bệnh nặng, khớp biến dạng, mất chức năng vận động. Phẫu thuật này mang lại hiệu quả cao, giúp cải thiện khả năng vận động và giảm đau.

• Tái tạo bề mặt khớp: Áp dụng cho các trường hợp tổn thương khu trú, giúp bảo tồn phần lớn cấu trúc khớp tự nhiên.

• Liệu pháp PRP (huyết tương giàu tiểu cầu): Sử dụng huyết tương từ máu tự thân để kích thích tái tạo sụn và giảm viêm. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả ở giai đoạn sớm.

• Tế bào gốc: Tế bào gốc từ tủy xương hoặc mô mỡ tự thân được tiêm vào khớp để tái tạo sụn và chống viêm.

Phẫu thuật thay khớp gối nhân tạo toàn phần

6. Phòng ngừa thoái hóa khớp gối

Phòng ngừa thoái hóa khớp gối là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe xương khớp và duy trì chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số biện pháp hữu ích:

6.1. Duy trì cân nặng hợp lý

• Kiểm soát cân nặng giúp giảm áp lực lên khớp gối, hạn chế nguy cơ thoái hóa.

• Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu rau xanh, trái cây và thực phẩm chứa omega-3 rất hữu ích.

6.2. Tập thể dục đều đặn

• Các bài tập như đi bộ, bơi lội hoặc yoga giúp tăng cường cơ bắp và cải thiện lưu thông máu.

• Tránh các môn thể thao gây áp lực mạnh lên khớp gối như chạy bộ hoặc nhảy cao.

6.3. Tránh chấn thương

• Sử dụng giày dép phù hợp và bảo hộ khi chơi thể thao để giảm nguy cơ chấn thương.

• Nếu bị chấn thương, cần điều trị triệt để để tránh biến chứng.

6.4. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

• Thăm khám xương khớp định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa.

• Người trên 40 tuổi nên thực hiện kiểm tra sức khỏe khớp ít nhất 1 lần/năm.

6.5. Bổ sung dinh dưỡng cho khớp

• Sử dụng các thực phẩm giàu canxi, vitamin D và omega-3 để hỗ trợ sức khỏe sụn khớp.

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thực phẩm chức năng.

7. Thoái hóa khớp gối có nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị kịp thời, thoái hóa khớp gối có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Biến dạng khớp: Gây lệch trục chân, làm thay đổi dáng đi.

• Mất khả năng vận động: Người bệnh có thể không đi lại được, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống.

• Đau mãn tính: Đau kéo dài gây căng thẳng, trầm cảm và giảm chất lượng cuộc sống.

• Tăng nguy cơ bệnh lý khác: Béo phì, bệnh tim mạch hoặc các vấn đề về cột sống có thể phát sinh do hạn chế vận động.

8. Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu gặp các dấu hiệu sau:

• Đau khớp gối kéo dài hơn 2 tuần, không giảm khi nghỉ ngơi.

• Sưng, nóng hoặc đỏ ở vùng khớp gối.

• Khó khăn khi đi lại, co duỗi chân hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày.

• Có tiền sử chấn thương hoặc bệnh lý xương khớp trong gia đình.

9. Lời khuyên từ chuyên gia

Theo các chuyên gia xương khớp, việc kết hợp điều trị y tế, thay đổi lối sống và phòng ngừa là chìa khóa để kiểm soát thoái hóa khớp gối. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:

• Luôn lắng nghe cơ thể và không bỏ qua các triệu chứng bất thường.

• Thực hiện các bài tập tăng cường cơ bắp quanh khớp gối để hỗ trợ vận động.

• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng.

• Duy trì tinh thần lạc quan và chế độ sinh hoạt lành mạnh để cải thiện sức khỏe tổng thể.

10. Kết luận

Thoái hóa khớp gối là một bệnh lý phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị, bạn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe xương khớp và cải thiện chất lượng cuộc sống. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, kiểm tra sức khỏe định kỳ và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết để ngăn ngừa và điều trị thoái hóa khớp gối hiệu quả.

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng của thoái hóa khớp gối, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời. Một lối sống khoa học và sự chăm sóc đúng cách sẽ giúp bạn giữ được đôi chân khỏe mạnh và linh hoạt trong suốt cuộc đời.