Ung Thư Tuyến Tiền Liệt: Nhận Biết Sớm Và Cách Điều Trị Đúng

Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới, đặc biệt là ở độ tuổi sau 50. Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư tuyến tiền liệt đứng thứ 2 trong các loại ung thư nam giới thường mắc, chỉ sau ung thư phổi. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng, tỷ lệ sống sót và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân có thể được duy trì ở mức rất cao.

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết sớm và cách điều trị ung thư tuyến tiền liệt đúng hướng – theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế hàng đầu.

Bạn hay người thân của bạn có đang bị ung thư tuyến tiền liệt

1. Tuyến tiền liệt là gì và vai trò của nó?

Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ, hình hạt dẻ, nằm ngay dưới bàng quang và bao quanh phần đầu của niệu đạo (ống dẫn nước tiểu). Tuyến này thuộc hệ sinh sản nam, có vai trò sản xuất tinh dịch – môi trường nuôi dưỡng và vận chuyển tinh trùng.

Các chức năng chính:

• Tạo ra chất lỏng nuôi dưỡng tinh trùng.

• Giúp tinh dịch di chuyển dễ dàng hơn khi xuất tinh.

• Hỗ trợ kiểm soát dòng nước tiểu.

2. Ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Ung thư tuyến tiền liệt là tình trạng các tế bào trong tuyến tiền liệt phát triển bất thường và không kiểm soát, hình thành khối u ác tính. Nếu không được điều trị, các tế bào ung thư có thể xâm lấn các mô lân cận hoặc di căn đến xương, hạch bạch huyết, phổi...

Phân loại ung thư tuyến tiền liệt:

• Ung thư tuyến tiền liệt thể tuyến (adenocarcinoma): Chiếm hơn 95% ca mắc.

• Các dạng hiếm gặp hơn: Ung thư tế bào nhỏ, ung thư tuyến nội tiết thần kinh, ung thư biểu mô tế bào vảy.

Thế nào là ung thư tuyến tiền liệt?

3. Nguyên nhân gây ung thư tuyến tiền liệt

Hiện chưa xác định chính xác nguyên nhân gây ung thư tuyến tiền liệt, nhưng các nghiên cứu đã chỉ ra nhiều yếu tố nguy cơ, bao gồm:

• Tuổi tác: Nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt tăng theo độ tuổi. Nam giới trên 50 tuổi có khả năng mắc bệnh cao hơn hẳn. Theo thống kê, hơn 60% ca bệnh được chẩn đoán ở những người từ 65 tuổi trở lên.

• Yếu tố di truyền và gen: Nếu trong gia đình có cha, anh trai hoặc con trai từng mắc ung thư tuyến tiền liệt thì nguy cơ mắc bệnh ở bạn sẽ cao gấp 2 – 3 lần so với người bình thường. Ngoài ra, các biến thể gen như BRCA1, BRCA2 (liên quan đến ung thư vú) cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.

• Chủng tộc: Nam giới da đen có tỷ lệ mắc và tử vong vì ung thư tuyến tiền liệt cao hơn so với các chủng tộc khác. Ngược lại, nam giới gốc châu Á có nguy cơ mắc thấp hơn đáng kể.

• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Chế độ ăn nhiều chất béo động vật, thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn và ít rau xanh có thể góp phần làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.

• Lối sống ít vận động: Thiếu vận động thể chất, béo phì và thừa cân đều có liên quan đến sự phát triển nhanh chóng và nghiêm trọng hơn của ung thư tuyến tiền liệt.

• Nồng độ hormone testosterone cao: Testosterone là hormone kích thích sự phát triển của tuyến tiền liệt. Nếu nồng độ testosterone trong cơ thể quá cao hoặc mất cân bằng nội tiết tố, có thể thúc đẩy tế bào tuyến tiền liệt phát triển bất thường và dẫn đến ung thư.

• Tiền sử viêm tuyến tiền liệt (Prostatitis): Viêm mãn tính hoặc nhiễm trùng kéo dài có thể gây tổn thương tế bào tuyến tiền liệt và thúc đẩy quá trình đột biến, dẫn đến ung thư.

• Tác động từ môi trường: Tiếp xúc lâu dài với các chất độc hại như cadmium (trong sản xuất công nghiệp) hoặc hóa chất diệt cỏ, thuốc trừ sâu cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

• Nhiễm trùng lây qua đường tình dục: Một số nghiên cứu cho thấy các bệnh lây truyền qua đường tình dục như chlamydia hoặc HPV có thể làm tăng nguy cơ viêm và thay đổi bất thường trong tế bào tuyến tiền liệt.

Yếu tố nguy cơ của ung thư tuyến tiền liệt (UTTTL)

4. Dấu hiệu nhận biết sớm ung thư tuyến tiền liệt

Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết sớm ung thư tuyến tiền liệt, giúp bạn phát hiện kịp thời để được chẩn đoán và điều trị đúng cách:

• Tiểu khó hoặc dòng tiểu yếu: Cảm giác muốn tiểu nhưng lại tiểu khó, dòng nước tiểu yếu, ngắt quãng hoặc chảy nhỏ giọt. Người bệnh có thể phải rặn để tiểu hoặc mất nhiều thời gian hơn bình thường để bắt đầu đi tiểu.

• Tiểu nhiều lần, đặc biệt vào ban đêm: Đi tiểu thường xuyên cả ngày lẫn đêm, khiến bạn mất ngủ, mệt mỏi.: Triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với phì đại tuyến tiền liệt lành tính, nhưng vẫn cần được kiểm tra kỹ lưỡng.

• Cảm giác tiểu không hết: Dù vừa đi tiểu xong vẫn có cảm giác buồn tiểu, do bàng quang không được làm trống hoàn toàn.

• Đau hoặc rát khi đi tiểu: Đôi khi có cảm giác nóng rát khi đi tiểu, biểu hiện viêm nhiễm hoặc tổn thương trong hệ tiết niệu.

• Có máu trong nước tiểu hoặc tinh dịch: Dấu hiệu này cần được chú ý ngay vì có thể là dấu hiệu sớm của ung thư tuyến tiền liệt hoặc các bệnh lý nghiêm trọng khác.

• Rối loạn cương dương: Gặp khó khăn khi đạt được hoặc duy trì sự cương cứng. Đây là triệu chứng có thể liên quan đến tổn thương ở vùng tuyến tiền liệt.

• Đau ở vùng thắt lưng, hông hoặc đùi: Khi ung thư tiến triển, tế bào ác tính có thể di căn đến xương gây đau nhức âm ỉ ở vùng thắt lưng, xương chậu hoặc đùi trên.

• Giảm sức khỏe chung: Mệt mỏi kéo dài, giảm cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, thiếu năng lượng – những dấu hiệu thường gặp khi ung thư bước vào giai đoạn tiến triển.

Dấu hiệu nhận biết của ung thư tuyến tiền liệt

5. Chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt như thế nào?

Việc chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt đóng vai trò quan trọng giúp phát hiện bệnh sớm, nâng cao hiệu quả điều trị và kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến và được sử dụng rộng rãi hiện nay:

5.1. Khám trực tràng bằng tay (DRE - Digital Rectal Examination)

• Bác sĩ sẽ dùng ngón tay đeo găng và có bôi trơn để đưa vào trực tràng, nhằm cảm nhận hình dạng, kích thước và độ cứng của tuyến tiền liệt.

• Nếu phát hiện tuyến có khối cứng, gồ ghề hoặc kích thước to bất thường, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm chuyên sâu.

Ưu điểm: Dễ thực hiện, không cần thiết bị chuyên dụng.
Hạn chế: Có thể bỏ sót các khối u nhỏ hoặc nằm sâu bên trong tuyến tiền liệt.

5.2. Xét nghiệm PSA (Prostate-Specific Antigen)

• PSA là một loại protein do tuyến tiền liệt tiết ra, có thể được phát hiện trong máu.

• Nồng độ PSA cao có thể là dấu hiệu của ung thư tuyến tiền liệt, tuy nhiên cũng có thể tăng trong các bệnh lý lành tính như viêm tuyến tiền liệt hay phì đại tuyến tiền liệt lành tính (BPH).

Chỉ số bình thường: Dưới 4 ng/mL
Chỉ số cần theo dõi kỹ: Từ 4–10 ng/mL hoặc cao hơn

Lưu ý: PSA không phải là xét nghiệm chẩn đoán xác định, mà chỉ là gợi ý cho các kiểm tra chuyên sâu tiếp theo.

5.3. Xét nghiệm PSA tự do (Free PSA)

• Được dùng để phân biệt giữa ung thư tuyến tiền liệt và các nguyên nhân lành tính khác khi nồng độ PSA toàn phần tăng nhẹ.

• Tỷ lệ PSA tự do thấp (<10%) thường gợi ý khả năng ác tính cao hơn.

5.4. Siêu âm qua trực tràng (TRUS - Transrectal Ultrasound)

• Một đầu dò siêu âm nhỏ được đưa vào trực tràng để thu hình ảnh chi tiết của tuyến tiền liệt.

• Giúp bác sĩ xác định kích thước, cấu trúc tuyến, cũng như hướng dẫn sinh thiết chính xác.

Không xâm lấn mạnh, ít đau, thường thực hiện cùng sinh thiết.

5.5. Sinh thiết tuyến tiền liệt

• Đây là phương pháp xác định chẩn đoán ung thư duy nhất và chính xác nhất.

• Dưới hướng dẫn của siêu âm, bác sĩ sẽ lấy từ 10–12 mẫu mô nhỏ trong tuyến tiền liệt để xét nghiệm tế bào học.

Nếu có tế bào ung thư, bác sĩ sẽ xác định mức độ ác tính bằng thang điểm Gleason.

5.6. Chụp cộng hưởng từ (MRI) tuyến tiền liệt

• Cung cấp hình ảnh rõ nét về cấu trúc tuyến tiền liệt, vùng nghi ngờ ung thư và mức độ xâm lấn sang các mô lân cận.

• Đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá giai đoạn bệnh và hướng dẫn sinh thiết trúng đích (MRI-TRUS fusion biopsy).

5.7. Chụp cắt lớp vi tính (CT-Scan) và xạ hình xương (Bone Scan)

• Được sử dụng khi bác sĩ nghi ngờ ung thư đã di căn ra ngoài tuyến tiền liệt.

• Giúp đánh giá tình trạng lan rộng đến các hạch bạch huyết, xương hoặc cơ quan khác.

6. Các giai đoạn của ung thư tuyến tiền liệt

Việc xác định giai đoạn giúp bác sĩ quyết định phương pháp điều trị phù hợp.

• Giai đoạn I: Ung thư còn khu trú trong tuyến, khó phát hiện bằng DRE.

• Giai đoạn II: Khối u to hơn nhưng chưa lan ra ngoài tuyến.

• Giai đoạn III: Tế bào ung thư bắt đầu lan ra mô lân cận.

• Giai đoạn IV: Ung thư đã di căn đến các bộ phận khác như xương, hạch...

Các giai đoạn của ung thư tuyến tiền liệt

7. Phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt

Tùy vào giai đoạn bệnh, tuổi tác và tình trạng sức khỏe, bác sĩ sẽ đề xuất một hoặc kết hợp nhiều phương pháp sau:

• Theo dõi tích cực (Active surveillance): Áp dụng với ung thư giai đoạn sớm, tiến triển chậm. Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao mà chưa cần điều trị ngay, tránh tác dụng phụ không cần thiết.

• Phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt (Prostatectomy): Loại bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt. Phù hợp với bệnh nhân còn khỏe, tuổi thọ cao và ung thư chưa lan rộng.

• Xạ trị (Radiation therapy): Dùng tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư. Có thể áp dụng ngoài cơ thể (xạ trị ngoài) hoặc bên trong (xạ trị áp sát).

• Liệu pháp hormone (Hormone therapy): Làm giảm nồng độ hormone nam (testosterone) để làm chậm sự phát triển của khối u.

• Hóa trị (Chemotherapy): Dùng thuốc tiêu diệt tế bào ung thư, thường áp dụng khi ung thư lan rộng hoặc không đáp ứng với hormone.

• Liệu pháp miễn dịch (Immunotherapy): Kích hoạt hệ miễn dịch để tấn công tế bào ung thư. Thường dùng cho trường hợp ung thư kháng thuốc khác.

• Liệu pháp nhắm trúng đích (Targeted therapy): Tác động trực tiếp vào các phân tử đặc hiệu giúp tế bào ung thư phát triển.

8. Ung thư tuyến tiền liệt có chữa khỏi không?

Câu trả lời là CÓ, nếu được phát hiện sớm. Tỷ lệ sống sau 5 năm đối với ung thư tuyến tiền liệt khu trú có thể lên tới 99%. Tuy nhiên, nếu bệnh đã lan rộng, tỷ lệ sống còn giảm đáng kể.

9. Cách phòng ngừa ung thư tuyến tiền liệt

Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

• Ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau củ, trái cây tươi, cá béo; giảm ăn thịt đỏ, đồ chiên xào, thực phẩm chế biến sẵn.

• Vận động đều đặn: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày như đi bộ, bơi lội, đạp xe.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh béo phì vì thừa cân làm tăng nguy cơ mắc ung thư.

• Không hút thuốc, hạn chế rượu bia: Các chất này có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

• Quan hệ tình dục đều đặn, an toàn: Giúp tuyến tiền liệt hoạt động khỏe mạnh hơn.

• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt là nam giới trên 50 tuổi nên xét nghiệm PSA (xét nghiệm máu) và khám trực tràng nếu cần.

• Nếu có người thân từng bị ung thư tuyến tiền liệt: Cần tầm soát sớm hơn vì có yếu tố di truyền.

10. Câu hỏi thường gặp

10.1. Ung thư tuyến tiền liệt có lây không?

Không. Ung thư tuyến tiền liệt không phải bệnh truyền nhiễm.

10.2. Có nên quan hệ tình dục khi bị bệnh này?

Tùy giai đoạn bệnh và phương pháp điều trị. Nên hỏi ý kiến bác sĩ điều trị trực tiếp.

10.3. Ung thư tuyến tiền liệt có thể tái phát không?

Có. Sau điều trị, vẫn cần theo dõi định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ tái phát.

Kết luận: Chủ động bảo vệ sức khỏe nam giới

Ung thư tuyến tiền liệt là bệnh lý nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm và điều trị đúng hướng. Nam giới trên 50 tuổi, đặc biệt có yếu tố nguy cơ, nên chủ động tầm soát bằng PSA và khám định kỳ. Chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh cũng góp phần quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh. Hãy hành động ngay hôm nay – vì sức khỏe và chất lượng sống lâu dài.