Bạch Biến Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị An Toàn

Bạch biến (Vitiligo) là một bệnh da liễu mạn tính khiến da xuất hiện những mảng trắng do mất sắc tố melanin. Dù không gây đau đớn hay nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng bệnh lại ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ, tâm lý và chất lượng cuộc sống.

Nhiều người khi phát hiện vết trắng bất thường trên da thường hoang mang, lo sợ không biết đó có phải bạch biến không, nguyên nhân từ đâu, liệu có chữa được không. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ: bạch biến là gì, triệu chứng nhận biết, nguyên nhân gây bệnh và cách điều trị an toàn.

Hình ảnh bạch biến trên da

1. Bạch biến là gì?

• Định nghĩa: Bạch biến là tình trạng da mất sắc tố do tế bào melanocyte – tế bào sản xuất melanin (chất tạo màu cho da, tóc, mắt) bị phá hủy hoặc ngừng hoạt động.

• Đặc điểm: Da xuất hiện các mảng trắng rõ rệt, ranh giới giữa da bình thường và vùng bị bạch biến khá sắc nét.

• Tỷ lệ mắc: Bạch biến chiếm khoảng 1% dân số thế giới, có thể gặp ở mọi giới tính, lứa tuổi, nhưng thường khởi phát trước 30 tuổi.

2. Nguyên nhân gây bạch biến

Hiện nay, y học vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân, nhưng có một số yếu tố được cho là liên quan:

2.1. Rối loạn miễn dịch

• Hệ miễn dịch tấn công nhầm tế bào sắc tố (melanocyte) khiến chúng bị phá hủy.

• Đây được xem là cơ chế chính gây ra bạch biến.

2.2. Yếu tố di truyền

• Người có người thân mắc bạch biến có nguy cơ cao hơn.

• Một số gen liên quan đến hệ miễn dịch và sắc tố da có thể đóng vai trò quan trọng.

2.3. Yếu tố thần kinh – tâm lý

• Stress, căng thẳng kéo dài có thể làm bạch biến khởi phát hoặc tiến triển nặng hơn.

2.4. Tác động từ môi trường

• Tiếp xúc hóa chất độc hại, thuốc trừ sâu, phenol, cao su… có thể làm hỏng tế bào sắc tố.

• Vết thương da, cháy nắng, trầy xước cũng là yếu tố khởi phát.

2.5. Rối loạn nội tiết và bệnh lý khác

• Bạch biến có thể liên quan đến một số bệnh tự miễn khác:

  • Bệnh tuyến giáp (cường giáp, suy giáp).

  • Tiểu đường type 1.

  • Thiếu máu ác tính.

  • Bệnh Addison (suy tuyến thượng thận).

Cơ chế gây nên bệnh bạch biến

3. Triệu chứng nhận biết bạch biến

3.1. Dấu hiệu trên da

• Mảng da trắng mất màu: Xuất hiện ở mặt, bàn tay, bàn chân, quanh mắt, miệng hoặc vùng tỳ đè. Kích thước và hình dạng mảng trắng thay đổi, có thể nhỏ lúc đầu rồi lan rộng dần.

• Ranh giới rõ rệt: Giữa vùng da bình thường và vùng bạch biến có đường viền sắc nét, dễ phân biệt.

• Không ngứa, không đau: Khác với nhiều bệnh da liễu khác, bạch biến thường không gây ngứa, rát hay khó chịu.

• Nhạy cảm với ánh nắng: Vùng da bạch biến dễ bị cháy nắng, đỏ rát do không có melanin bảo vệ.

• Tính chất đối xứng (trong bạch biến lan tỏa): Thường thấy mảng trắng xuất hiện hai bên cơ thể, ví dụ cả hai bàn tay hoặc hai bên mặt.

3.2. Vị trí thường gặp

• Vùng hở như mặt, cổ, bàn tay, cánh tay.

• Các vị trí có nếp gấp: nách, bẹn.

• Niêm mạc miệng, môi, mắt.

3.3. Tác động đến tóc và lông

• Lông, tóc mọc trên mảng bạch biến có thể chuyển sang màu trắng hoặc bạc sớm.

3.4. Diễn tiến bệnh

• Một số trường hợp chỉ có vài mảng nhỏ, ổn định nhiều năm.

• Nhiều trường hợp khác, mảng trắng lan rộng, ảnh hưởng toàn thân.

4. Phân loại bạch biến

Có thể chia bạch biến thành các dạng sau:

4.1. Bạch biến không đoạn (Non-segmental vitiligo – NSV)

Là thể phổ biến nhất, tổn thương đối xứng, có xu hướng lan rộng. Các thể phụ:

• Bạch biến đầu chi – mặt (Acrofacial vitiligo): xuất hiện ở đầu ngón tay, ngón chân, mu bàn tay, mu bàn chân, vùng mặt và quanh các lỗ tự nhiên (mắt, miệng, mũi, tai, sinh dục, hậu môn).

• Bạch biến lan tỏa (Generalized vitiligo): mảng trắng phân bố rộng, đối xứng khắp cơ thể.

• Bạch biến toàn thể (Universal vitiligo): mất sắc tố trên >80–90% diện tích da.

• Bạch biến niêm mạc (Mucosal vitiligo): chỉ gặp ở niêm mạc (môi, cơ quan sinh dục, khoang miệng…).

4.2. Bạch biến đoạn (Segmental vitiligo – SV)

Xuất hiện một bên cơ thể, theo đường chi phối thần kinh.

• Thường khởi phát sớm, tiến triển nhanh rồi ổn định.

• Ít khi đáp ứng với điều trị toàn thân nhưng ổn định hơn so với NSV.

4.3. Bạch biến hỗn hợp (Mixed vitiligo)

👉 Kết hợp giữa bạch biến đoạn và không đoạn trên cùng một bệnh nhân.

4.4. Các thể đặc biệt khác

• Bạch biến khu trú (Focal vitiligo): chỉ có một hoặc vài mảng trắng, khu trú.

• Bạch biến ba màu (Trichrome vitiligo): có 3 vùng da: bình thường – giảm sắc tố – mất sắc tố.

• Bạch biến bốn màu (Quadricolor vitiligo): hiếm, có 4 sắc độ màu.

• Bạch biến viêm (Inflammatory vitiligo): tổn thương có viền đỏ do viêm quanh mảng trắng.

• Bạch biến chấm (Dotted vitiligo / ponctué): xuất hiện các chấm trắng nhỏ li ti trên da.

Phân loại các dạng bạch biến

5. Bạch biến có nguy hiểm không?

• Không lây nhiễm: Bạch biến không lây qua tiếp xúc.

• Không gây đau đớn: Người bệnh không bị đau, chỉ thay đổi màu da.

• Ảnh hưởng thẩm mỹ, tâm lý: Người bệnh dễ mặc cảm, lo âu, trầm cảm.

• Nguy cơ da bị tổn thương: Vùng da mất sắc tố nhạy cảm hơn với ánh nắng, dễ bị cháy nắng.

6. Cách điều trị bạch biến an toàn

Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nhiều cách điều trị có thể giúp cải thiện đáng kể tình trạng da.

6.1. Điều trị bằng thuốc bôi

• Corticosteroid dạng kem/mỡ: Giúp giảm viêm, kích thích tái tạo sắc tố.

• Thuốc ức chế miễn dịch (Tacrolimus, Pimecrolimus): Dùng cho vùng nhạy cảm (mặt, cổ).

• Thuốc chứa dẫn xuất vitamin D (Calcipotriol): Hỗ trợ tái tạo tế bào da.

6.2. Điều trị bằng thuốc uống

• Corticosteroid liều thấp (trong trường hợp bạch biến lan rộng).

• Thuốc điều hòa miễn dịch theo chỉ định bác sĩ.

6.3. Quang trị liệu (Phototherapy)

• UVB dải hẹp (NB-UVB): Phương pháp phổ biến, chiếu tia UVB để kích thích sản xuất melanin.

• PUVA (Psoralen + UVA): Uống hoặc bôi psoralen rồi chiếu tia UVA.

6.4. Liệu pháp phẫu thuật

• Cấy ghép da: Lấy da khỏe mạnh ghép vào vùng bị bạch biến.

• Cấy ghép tế bào sắc tố: Cấy melanocyte vào vùng mất sắc tố.

6.5. Liệu pháp hỗ trợ tự nhiên

• Bảo vệ da khỏi ánh nắng bằng kem chống nắng, quần áo dài.

• Ăn thực phẩm giàu vitamin B12, folate, đồng, kẽm.

• Giữ tâm lý thoải mái, tránh căng thẳng.

6.6. Mỹ phẩm che phủ

• Dùng kem nền, sản phẩm che khuyết điểm để cải thiện thẩm mỹ.

Có thể dùng mỹ phẩm để che phủ vùng da bị bạch biến

7. Chế độ ăn uống và sinh hoạt cho người bạch biến

7.1. Thực phẩm nên bổ sung

Những loại thực phẩm giàu dưỡng chất giúp hỗ trợ tạo sắc tố melanin và tăng cường miễn dịch:

• Thực phẩm giàu đồng (Cu): hạt điều, hạt hướng dương, đậu nành, nấm, sò, gan động vật → cần thiết cho hoạt động của enzyme tyrosinase trong quá trình sản xuất melanin.

• Thực phẩm giàu kẽm (Zn): hàu, thịt bò, hạnh nhân, bí ngô, đậu xanh → hỗ trợ miễn dịch và quá trình hồi phục da.

• Vitamin B12 và Axit folic: có trong cá hồi, trứng, sữa, rau xanh, đậu lăng → nhiều nghiên cứu cho thấy thiếu B12 liên quan đến bạch biến.

• Vitamin C vừa phải: từ cam, bưởi, ổi, dâu tây → giúp chống oxy hóa nhưng không nên lạm dụng vì liều cao có thể cản trở tổng hợp melanin.

• Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: trà xanh, nghệ, cà chua, việt quất, lựu → giảm stress oxy hóa, yếu tố làm bệnh nặng hơn.

• Protein chất lượng: thịt nạc, cá, trứng, sữa, đậu phụ → giúp phục hồi tế bào da.

7.2. Thực phẩm nên hạn chế

• Đồ ăn quá nhiều vitamin C (nước chanh, cam, dứa, kiwi…) với liều cao vì có thể làm giảm sắc tố da.

• Thức ăn chế biến sẵn, nhiều đường, dầu mỡ → dễ gây viêm và ảnh hưởng hệ miễn dịch.

• Rượu, bia, thuốc lá, cà phê quá nhiều → làm tăng stress oxy hóa, ảnh hưởng tiêu cực đến tiến trình điều trị.

7.3. Chế độ sinh hoạt cho người bạch biến

• Tránh căng thẳng, stress kéo dài: tâm lý bất ổn có thể kích hoạt hoặc làm bạch biến nặng hơn. Có thể tập yoga, thiền, hít thở sâu.

• Ngủ đủ giấc (7–8 giờ/ngày): giấc ngủ giúp cơ thể phục hồi, điều hòa miễn dịch.

• Tập thể dục thường xuyên: đi bộ, bơi lội, đạp xe giúp lưu thông máu, cải thiện sức khỏe da.

• Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời: luôn dùng kem chống nắng SPF ≥ 30, đội mũ, mặc áo dài tay để tránh cháy nắng làm rõ mảng bạch biến.

• Tránh tiếp xúc hóa chất độc hại (thuốc nhuộm tóc, chất tẩy rửa mạnh) vì có thể gây kích ứng da.

• Giữ vệ sinh da: dùng sữa rửa dịu nhẹ, tránh gãi hoặc cọ xát mạnh lên vùng da tổn thương.

Người bạch biến nên duy trì chế độ ăn giàu khoáng chất (đồng, kẽm), vitamin nhóm B, chất chống oxy hóa và sinh hoạt lành mạnh để hỗ trợ quá trình điều trị.

Thực phẩm nên ăn khi bị bạch biến

8. Các câu hỏi thường gặp

8.1. Bạch biến có lây không?

Không. Bạch biến là bệnh tự miễn, hoàn toàn không lây từ người sang người.

8.2. Bạch biến có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Hiện chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát, làm mờ và ngăn lan rộng bằng nhiều phương pháp.

8.3. Trẻ em bị bạch biến có nguy hiểm không?

Không nguy hiểm, nhưng cần theo dõi sớm để điều trị hiệu quả, tránh ảnh hưởng tâm lý trẻ.

8.4. Người bạch biến có nên phơi nắng không?

Nên phơi nắng nhẹ vào sáng sớm để kích thích melanin, nhưng phải tránh nắng gắt vì dễ gây cháy nắng.

8.5. Có thuốc nam, thảo dược nào chữa bạch biến không?

Một số thảo dược được dân gian dùng như nghệ, lá trầu, gừng… nhưng chưa có nghiên cứu chứng minh hiệu quả rõ ràng. Người bệnh không nên tự ý điều trị mà cần tham khảo bác sĩ.

Kết luận

Bạch biến không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm lý và thẩm mỹ. Hiểu đúng về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc kiểm soát. Hiện có nhiều phương pháp an toàn như thuốc bôi, quang trị liệu, phẫu thuật cấy ghép… kết hợp với chế độ ăn uống và chăm sóc da khoa học.

Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện các mảng trắng bất thường trên da, hãy đến bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc phát hiện sớm giúp cải thiện hiệu quả rõ rệt, ngăn ngừa tình trạng lan rộng.