Hội Chứng DRESS Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Hội chứng DRESS (viết tắt của Drug Reaction with Eosinophilia and Systemic Symptoms) là một phản ứng dị ứng thuốc hiếm gặp nhưng cực kỳ nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Tình trạng này thường xảy ra sau khi sử dụng một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc chống động kinh, kháng sinh hay thuốc điều trị gout.

Hội chứng DRESS có đặc điểm nổi bật là phát ban toàn thân, tăng bạch cầu ái toan (eosinophilia) và tổn thương đa cơ quan như gan, thận, phổi hoặc tim. Vì các triệu chứng thường xuất hiện muộn (2–8 tuần sau khi dùng thuốc) nên người bệnh và cả bác sĩ có thể dễ nhầm lẫn với bệnh lý khác, dẫn đến chậm điều trị.

Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và phương pháp điều trị là chìa khóa để giảm nguy cơ biến chứng và phục hồi tốt hơn.

Tìm hiểu hội chứng Dress là gì?

1. Hội chứng DRESS là gì?

Hội chứng DRESS là một dạng phản ứng quá mẫn nghiêm trọng do thuốc gây ra. Không giống các phản ứng dị ứng thông thường, DRESS liên quan đến phản ứng miễn dịch phức tạp, dẫn đến viêm lan tỏa và tổn thương nhiều cơ quan trong cơ thể.

Bệnh còn được gọi bằng các tên khác như:

• Hội chứng phản ứng thuốc có tăng bạch cầu ái toan và triệu chứng toàn thân

• Hội chứng phản ứng thuốc chậm

• Hội chứng hypersensitivity do thuốc (Drug Hypersensitivity Syndrome – DHS).

Tỷ lệ mắc DRESS ước tính khoảng 1/1.000 đến 1/10.000 người sử dụng thuốc có nguy cơ. Tuy hiếm, nhưng tỷ lệ tử vong có thể lên tới 10%, đặc biệt khi gan bị tổn thương nặng.

2. Nguyên nhân gây hội chứng DRESS

DRESS thường khởi phát sau khi dùng một loại thuốc “nhạy cảm”, tức là thuốc có khả năng kích hoạt hệ miễn dịch bất thường.

2.1. Các nhóm thuốc thường gây DRESS bao gồm:

• Thuốc chống động kinh: phenytoin, carbamazepine, lamotrigine, phenobarbital.

• Thuốc kháng sinh: minocycline, amoxicillin, vancomycin, dapsone.

• Thuốc điều trị gout: allopurinol.

• Thuốc kháng virus: abacavir.

• Một số thuốc hạ huyết áp hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) cũng được ghi nhận là tác nhân gây DRESS trong một số trường hợp.

2.2. Cơ chế gây bệnh:

Cơ chế chính xác của DRESS chưa được hiểu hoàn toàn, nhưng các giả thuyết hiện nay cho rằng:

• Yếu tố di truyền (HLA genotype): Một số người có kiểu gen HLA nhất định dễ bị phản ứng thuốc, ví dụ HLA-B*5801 liên quan đến DRESS do allopurinol.

• Kích hoạt virus tiềm ẩn: Một số virus như HHV-6, EBV hoặc CMV có thể được “đánh thức” sau khi dùng thuốc, góp phần làm nặng phản ứng viêm.

• Rối loạn miễn dịch: Thuốc gây kích hoạt quá mức tế bào T, dẫn đến phóng thích cytokine gây viêm toàn thân.

Bạn có biết? Một số thuốc thông thường cũng có thể gây hội chứng DRESS – phản ứng dị ứng thuốc hiếm gặp nhưng nguy hiểm

3. Triệu chứng của hội chứng DRESS

Triệu chứng DRESS thường xuất hiện sau 2–8 tuần kể từ khi bắt đầu dùng thuốc, chậm hơn nhiều so với phản ứng dị ứng thông thường. Các biểu hiện thường gặp:

3.1. Triệu chứng ngoài da

• Phát ban đỏ lan rộng, có thể kèm sưng phù mặt, môi.

• Da bong tróc, ngứa, hoặc nổi mụn nước.

• Ở một số trường hợp, ban dạng sởi hoặc dạng mề đay.

3.2. Triệu chứng toàn thân

• Sốt cao (>38,5°C).

• Mệt mỏi, chán ăn, sụt cân nhanh.

• Hạch to ở cổ, nách hoặc bẹn.

3.3. Tổn thương nội tạng

• Gan: tăng men gan, vàng da – là cơ quan thường bị ảnh hưởng nhất.

• Thận: viêm thận kẽ, suy thận cấp.

• Phổi: viêm phổi kẽ, khó thở.

• Tim: viêm cơ tim, rối loạn nhịp.

• Hệ máu: tăng bạch cầu ái toan, giảm tiểu cầu hoặc thiếu máu.

Mức độ nặng của bệnh tùy thuộc số lượng cơ quan bị tổn thương. Một số trường hợp có thể dẫn đến sốc nhiễm độc, suy đa cơ quan và tử vong nếu không điều trị kịp thời.

4. Chẩn đoán hội chứng DRESS

Hiện nay, việc chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn RegiSCAR, được sử dụng phổ biến trong lâm sàng.

Tiêu chuẩn RegiSCAR gồm:

• Phát ban lan tỏa kéo dài ≥ 3 ngày.

• Sốt > 38°C.

• Tăng bạch cầu ái toan hoặc bạch cầu không điển hình.

• Hạch to ở ≥ 2 vị trí.

• Tổn thương ít nhất 1 cơ quan nội tạng.

• Thời gian khởi phát triệu chứng sau khi dùng thuốc ≥ 3 tuần.

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định:

• Xét nghiệm máu: đánh giá men gan, creatinine, công thức máu.

• Siêu âm hoặc CT scan: phát hiện tổn thương gan, thận, phổi.

• Sinh thiết da: giúp phân biệt DRESS với các hội chứng bong tróc da khác như Stevens–Johnson hoặc Lyell.

Chẩn đoán xác định khi có ≥ 4 tiêu chí RegiSCAR dương tính và không có nguyên nhân khác giải thích.

5. Điều trị hội chứng DRESS

Điều trị hội chứng DRESS cần tiến hành càng sớm càng tốt để ngăn tổn thương đa cơ quan và giảm tỷ lệ tử vong.

Bước 1: Ngừng ngay thuốc nghi ngờ

Đây là bước quan trọng nhất. Việc tiếp tục dùng thuốc gây phản ứng có thể khiến triệu chứng trầm trọng hơn.

Bước 2: Điều trị hỗ trợ và kiểm soát triệu chứng

• Corticosteroid toàn thân: prednisone hoặc methylprednisolone được dùng phổ biến để giảm viêm. Liều thường bắt đầu cao và giảm dần trong vài tuần.

• Thuốc ức chế miễn dịch khác: cyclosporin, mycophenolate mofetil hoặc IVIG được dùng khi corticosteroid không hiệu quả.

• Hỗ trợ gan, thận: truyền dịch, lọc máu nếu có suy thận.

• Kháng sinh: chỉ dùng khi có nhiễm trùng thứ phát.

• Theo dõi sát: bệnh nhân cần được theo dõi nội trú, đặc biệt khi có tổn thương gan hoặc phổi nặng.

6. Biến chứng của hội chứng DRESS

Nếu không được điều trị đúng cách, DRESS có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:

• Suy gan cấp, viêm gan mạn tính.

• Suy thận cấp.

• Viêm phổi kẽ hoặc viêm cơ tim.

• Tái phát phản ứng khi dùng lại thuốc cùng nhóm.

Nhiều bệnh nhân sau khi hồi phục vẫn gặp tình trạng mệt mỏi mạn tính hoặc rối loạn miễn dịch kéo dài.

7. Phòng ngừa hội chứng DRESS

Không có biện pháp nào ngăn ngừa tuyệt đối DRESS, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách:

• Thông báo tiền sử dị ứng thuốc với bác sĩ trước khi kê đơn.

• Xét nghiệm gen HLA-B*5801 trước khi dùng allopurinol (đặc biệt ở người châu Á).

• Không tự ý dùng thuốc hoặc thay đổi liều khi chưa có hướng dẫn y tế.

• Theo dõi chặt chẽ trong 2 tháng đầu khi sử dụng thuốc có nguy cơ cao.

8. Tiên lượng hồi phục

Tiên lượng của DRESS phụ thuộc vào mức độ tổn thương nội tạng và thời điểm ngừng thuốc. Hầu hết bệnh nhân phục hồi sau 6–8 tuần nếu được phát hiện sớm. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong vẫn khoảng 10%, chủ yếu do suy gan.

Người bệnh từng bị DRESS cần được ghi nhận trong hồ sơ y tế và tránh dùng lại mọi thuốc cùng nhóm để phòng tái phát.

Kết luận

Hội chứng DRESS là một phản ứng dị ứng thuốc hiếm nhưng nguy hiểm, ảnh hưởng toàn thân và có thể gây tử vong. Việc nhận biết sớm triệu chứng, ngừng thuốc gây phản ứng và điều trị kịp thời là yếu tố sống còn.

Người bệnh nên:

• Theo dõi sát khi dùng thuốc có nguy cơ cao,

• Báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện phát ban, sốt, mệt mỏi, vàng da,

• Và tuyệt đối không tự ý dùng lại thuốc từng gây phản ứng.

Hiểu biết đầy đủ về hội chứng DRESS không chỉ giúp bảo vệ chính bản thân, mà còn giúp cộng đồng nâng cao ý thức về an toàn trong sử dụng thuốc.