Phình Mạch Máu Não Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Phát Hiện Sớm

Phình mạch máu não (Cerebral aneurysm) là một trong những “quả bom hẹn giờ” trong não bộ. Tình trạng này xảy ra khi thành động mạch bị yếu đi, khiến một đoạn mạch phồng to như bong bóng. Khi phình mạch còn nhỏ, nó thường không gây triệu chứng rõ ràng, nhưng nếu vỡ ra, người bệnh có thể đột quỵ và tử vong chỉ trong vài phút.

Theo thống kê, khoảng 2–5% dân số có thể mang phình mạch não mà không biết, trong đó tỷ lệ vỡ phình mạch chiếm khoảng 10/100.000 người mỗi năm. Mặc dù nguy hiểm, nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh, không biến chứng lâu dài.

Tìm hiểu phình mạch máu não là gì

1. Phình mạch máu não là gì?

Phình mạch máu não là hiện tượng thành mạch máu trong não bị yếu, phồng lên tạo thành một túi nhỏ chứa máu. Túi phình này thường hình thành tại các nhánh chia của động mạch – nơi thành mạch phải chịu áp lực dòng máu cao.

Khi phình mạch phát triển to dần, thành mạch mỏng đi và dễ vỡ, gây ra xuất huyết dưới nhện – một dạng đột quỵ rất nghiêm trọng.

Phân loại phình mạch não:

• Phình mạch hình túi (berry aneurysm): dạng phổ biến nhất, có hình tròn hoặc bầu dục, thường ở động mạch não giữa.

• Phình mạch hình thoi: thành mạch giãn đều trên toàn đoạn.

• Phình mạch bóc tách: do lớp nội mạc mạch máu bị rách, máu chảy vào giữa các lớp thành mạch.

2. Nguyên nhân gây phình mạch máu não

Phình mạch hình thành do sự yếu đi của thành mạch – có thể do yếu tố bẩm sinh, di truyền hoặc môi trường.

2.1. Nguyên nhân bẩm sinh

Một số người sinh ra đã có khiếm khuyết trong cấu trúc mạch máu, khiến mạch yếu hơn bình thường.

2.2. Tăng huyết áp kéo dài

Áp lực máu cao tác động mạnh lên thành mạch não, khiến mạch dễ giãn phồng theo thời gian.

2.3. Xơ vữa động mạch

Mảng bám cholesterol làm thành mạch kém đàn hồi, gây yếu và dễ phình.

2.4. Hút thuốc lá

Nicotine và các hóa chất độc hại trong thuốc lá làm tổn thương lớp nội mạc mạch máu, làm tăng nguy cơ phình mạch và vỡ phình.

2.5. Lạm dụng rượu, ma túy (đặc biệt là cocaine)

Các chất này làm co mạch mạnh, gây tổn thương đột ngột và phá vỡ cấu trúc mạch máu.

2.6. Bệnh di truyền hoặc rối loạn mô liên kết

Những người mắc hội chứng Ehlers-Danlos, Marfan, bệnh thận đa nang có nguy cơ cao bị phình mạch não.

2.7. Các yếu tố khác

• Tuổi cao (trên 40 tuổi).

• Nữ giới (nguy cơ cao gấp đôi nam giới).

• Tiền sử gia đình có người bị phình mạch hoặc đột quỵ.

Phình mạch máu não không phải lúc nào cũng có triệu chứng, nhưng nguyên nhân hình thành thường âm thầm từ sớm.

3. Dấu hiệu nhận biết phình mạch máu não

Phình mạch não thường “im lặng” trong nhiều năm. Tuy nhiên, khi túi phình lớn dần hoặc rò rỉ máu, một số dấu hiệu cảnh báo có thể xuất hiện.

3.1. Khi phình mạch chưa vỡ

• Đau đầu âm ỉ, kéo dài, không rõ nguyên nhân.

• Mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực tạm thời.

• Đau trên và sau hốc mắt.

• Tê yếu mặt, một bên mí sụp.

• Giọng nói thay đổi, yếu chi nhẹ.

3.2. Khi phình mạch vỡ (xuất huyết dưới nhện)

Đây là tình trạng cấp cứu khẩn cấp với các triệu chứng điển hình:

• Đau đầu dữ dội đột ngột, mô tả là “cơn đau đầu tệ nhất trong đời”.

• Buồn nôn, nôn mửa, cổ cứng.

• Mất ý thức hoặc co giật.

• Rối loạn thị giác, nói ngọng, yếu liệt nửa người.

• Trong trường hợp nặng: ngừng thở, hôn mê, tử vong nhanh.

Nếu xuất hiện các triệu chứng này, phải gọi cấp cứu ngay lập tức (115) vì mỗi phút trôi qua đều ảnh hưởng đến sự sống còn của người bệnh.

4. Biến chứng nguy hiểm của phình mạch não

Khi phình mạch vỡ, máu tràn ra khoang dưới nhện và gây hàng loạt biến chứng nặng nề:

• Xuất huyết dưới nhện: Gây tổn thương mô não lan rộng, phù não.

• Tái vỡ phình mạch: Nguy cơ tử vong lên đến 70%.

• Co thắt mạch máu não: Giảm lưu lượng máu, gây nhồi máu thứ phát.

• Não úng thủy: Máu cản trở dòng dịch não tủy, làm tăng áp lực nội sọ.

• Rối loạn trí nhớ, ngôn ngữ, liệt vận động.

Phình mạch máu não nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể dẫn đến tàn phế hoặc tử vong.

5. Cách phát hiện sớm phình mạch máu não

Phát hiện sớm là chìa khóa quan trọng giúp ngăn ngừa nguy cơ vỡ mạch và đột quỵ. Hiện nay, có nhiều phương pháp chẩn đoán hiện đại giúp phát hiện phình mạch ngay cả khi chưa có triệu chứng.

5.1. Chụp cộng hưởng từ mạch máu não (MRA)

Là phương pháp an toàn, không xâm lấn, giúp xác định vị trí, kích thước và hình dạng phình mạch chính xác.

5.2. Chụp cắt lớp vi tính mạch máu (CTA)

Cho hình ảnh 3D rõ nét của mạch máu, giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ vỡ.

5.3. Chụp mạch số hóa xóa nền (DSA)

Là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán phình mạch não, thường được chỉ định khi cần can thiệp hoặc phẫu thuật.

5.4. Sàng lọc định kỳ

Những người có tiền sử gia đình hoặc bệnh di truyền nên chụp MRI hoặc CTA định kỳ 1–2 năm/lần để phát hiện sớm bất thường.

6. Cách điều trị phình mạch máu não

Việc điều trị phụ thuộc vào kích thước, vị trí, tình trạng vỡ hay chưa vỡ của phình mạch.

6.1. Theo dõi và kiểm soát nguy cơ (khi phình mạch nhỏ)

• Kiểm soát huyết áp, mỡ máu, đường huyết.

• Ngừng hút thuốc, hạn chế rượu bia.

• Dùng thuốc hạ áp hoặc kháng tiểu cầu theo chỉ định bác sĩ.

• Tái khám định kỳ để theo dõi kích thước túi phình.

6.2. Can thiệp nội mạch (đặt coil)

Phương pháp đưa ống thông vào mạch máu, thả vòng xoắn kim loại (coil) vào túi phình để ngăn máu chảy vào bên trong, giúp mạch ổn định.

Ưu điểm: Ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh.

6.3. Phẫu thuật kẹp cổ túi phình (clipping)

Bác sĩ mở hộp sọ, đặt kẹp kim loại tại cổ túi phình để ngăn máu chảy vào, giúp phòng vỡ.

Phù hợp với phình mạch lớn, phức tạp hoặc đã vỡ.

6.4. Điều trị hỗ trợ sau vỡ phình

• Dùng thuốc chống co thắt mạch, giảm phù não.

• Theo dõi hô hấp, huyết áp, cân bằng điện giải.

• Phục hồi chức năng sau giai đoạn cấp.

Phình mạch máu não là bệnh lý tiềm ẩn nhiều nguy cơ, nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh vẫn có thể sống khỏe mạnh bình thường

7. Phòng ngừa phình mạch máu não

Dù không thể ngăn 100%, bạn vẫn có thể giảm đáng kể nguy cơ hình thành và vỡ phình mạch bằng lối sống lành mạnh:

• Kiểm soát huyết áp ổn định.

• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.

• Tập thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý.

• Ăn uống lành mạnh, nhiều rau xanh, hạn chế chất béo bão hòa.

• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình.

8. Khi nào cần đi khám ngay?

Hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu có các dấu hiệu:

• Đau đầu dữ dội đột ngột.

• Mờ hoặc mất thị lực tạm thời.

• Tê yếu nửa người, nói ngọng.

• Buồn nôn, cổ cứng, co giật.

Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể giúp cứu sống và giảm tối đa di chứng thần kinh sau này.

9. Câu hỏi thường gặp

9.1. Phình mạch máu não có thể phòng ngừa được không?

Phình mạch máu não không thể phòng ngừa tuyệt đối, nhưng có thể giảm nguy cơ hình thành và vỡ phình mạch bằng cách kiểm soát huyết áp, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, và duy trì cân nặng hợp lý. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh nên tầm soát định kỳ bằng chụp MRI hoặc CT mạch máu não.

9.2. Phình mạch máu não có di truyền không?

Một số trường hợp có yếu tố di truyền, đặc biệt nếu trong gia đình có từ hai người thân trở lên từng bị phình hoặc vỡ mạch máu não. Khi đó, nguy cơ mắc bệnh tăng gấp 3–4 lần so với người bình thường. Bác sĩ thường khuyến cáo kiểm tra não định kỳ cho nhóm đối tượng này.

9.3. Người bị phình mạch máu não có thể chơi thể thao không?

Điều này phụ thuộc vào kích thước và vị trí túi phình. Với túi phình nhỏ, chưa có nguy cơ vỡ, người bệnh vẫn có thể vận động nhẹ như đi bộ, yoga, bơi lội, nhưng tránh gắng sức, nâng tạ nặng hoặc vận động làm tăng huyết áp đột ngột. Cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi luyện tập.

9.4. Phình mạch máu não có gây đau đầu kéo dài không?

Thông thường, túi phình chưa vỡ không gây đau đầu rõ rệt. Tuy nhiên, nếu bạn bị đau đầu bất thường, dữ dội, kèm nhìn mờ, buồn nôn hoặc yếu liệt nửa người, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo phình mạch sắp vỡ — cần đi cấp cứu ngay để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

9.5. Sau khi điều trị phình mạch máu não, có thể tái phát không?

Có. Dù đã can thiệp bằng đặt coil, kẹp cổ túi phình hoặc phẫu thuật, người bệnh vẫn có nguy cơ tái phát hoặc xuất hiện túi phình mới ở vị trí khác. Vì vậy, bác sĩ thường khuyến cáo chụp kiểm tra định kỳ (MRI hoặc CT mạch) sau điều trị 6–12 tháng, rồi tái khám hằng năm.

Kết luận

Phình mạch máu não là bệnh lý âm thầm nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể gây xuất huyết não và đột quỵ đột ngột. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo và thăm khám định kỳ là chìa khóa bảo vệ não bộ khỏe mạnh.

Đừng đợi đến khi “cơn đau đầu dữ dội” xuất hiện mới đi khám — bởi phát hiện sớm chính là cách cứu mạng hiệu quả nhất.