Tên gọi khác: Đau thần kinh hông to, Sciatica pain.

Đau thần kinh tọa (sciatica pain) còn được gọi là đau thần kinh hông to, được biểu hiện bởi cảm giác đau dọc theo đường đi của thần kinh tọa: đau tại cột sống thắt lưng lan tới hông, mông, vùng đùi và xuống hai chân. Tùy theo vị trí tổn thương mà hướng lan của đau có khác nhau.

Các nguyên nhân gây ra đau dây thần kinh tọa bao gồm:

- Thoát vị đĩa đệm (là nguyên nhân phổ biến nhất): đĩa đệm cột sống theo thời gian bị thoái hóa dần và thoát ra ngoài, sẽ chèn vào rễ thần kinh toạ tạo áp lực lên dân thần kinh này, gây ra cơn đau.

- Hẹp ống sống (thường gặp ở người trên 60 tuổi): dẫn đến sự thu hẹp của ống tủy sống, gây áp lực lên các dây thần kinh hông.

- Khối u cột sống: khối u có thể phát triển bên trong, dọc theo cột sống hoặc trên dây thần kinh, tạo ra áp lực lên các dây thần kinh.

- Viêm cơ, nhiễm trùng hoặc gãy xương chèn ép dây thần kinh toạ gây ra triệu chứng đau.

- Do làm việc trong tư thế không đúng, không thoải mái, thường rung sốc, mang vác nặng cũng có thể là nguyên nhân gây ra bệnh đau dây thần kinh tọa

Chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh, bác sỹ sẽ khám lâm sàng và có thể chỉ định bệnh nhân làm các thăm dò cận lâm sàng như chụp X-quang cột sống thắt lưng, chụp cộng hưởng từ cột sống thắt lưng, đo điện cơ (giúp phát hiện và đánh giá tổn thương các rễ thần kinh).

Ngoài ra, tùy theo hình ảnh tổn thương mà bác sĩ chuyên khoa sẽ đề nghị làm thêm các thăm dò chuyên sâu khác để tìm nguyên nhân: xét nghịệm máu tìm phản ứng viêm, chọc dịch não tủy…

Một số triệu chứng thường gặp ở người bị đau thần kinh tọa:

- Thường đột ngột xuất hiện sau gắng sức hoặc sang chấn vùng thắt lưng.

- Đau theo rễ dây thần kinh, dọc đường đi của dây thần kinh tọa, đau tại cột sống thắt lưng lan tới hông, mông, vùng đùi, cẳng chân và tận ở các ngón chân.

Tùy theo vị trí tổn thương mà biểu hiện trên lâm sàng có khác nhau: Tổn thương rễ L4 đau đến khoeo chân; tổn thương rễ L5 đau lan tới mu bàn chân tận hết ở ngón chân cái (ngón I); tổn thương rễ S1 đau lan tới lòng bàn chân tận hết ở ngón V (ngón út). Một số trường hợp không đau cột sống thắt lưng, chỉ đau dọc chân.

- Có thể đau liên tục hoặc đau từng cơn. Cảm thấy đau hơn khi hoạt động (ho, hắt hơi cũng thấy nhói đau) và giảm khi nghỉ ngơi. Ban đêm thường có xu hướng đau nặng hơn.

- Cứng và đau cột sống, khó khăn khi cúi xuống, khó kiễng chân hay khó đứng trên đầu ngón chân.

- Một số triệu chứng kèm theo như: tê, nóng, cảm giác kiến bò, đau rát như dao đâm.

- Nếu bệnh nặng có thể tê bì mất cảm giác ở chân, hoặc có thể bị teo cơ, bí tiêu tiểu.

- Chỉ định điều trị nội khoa theo nguyên nhân gây bệnh: gồm nghỉ ngơi tại giường, dùng thuốc giảm đau, kết hợp vật lí trị liệu phục hồi chức năng. Bệnh nhân nên đeo đai cột sống khi đi lại.

- Điều trị ngoại khoa sẽ được chỉ định khi:

+ Liệt và teo cơ: bệnh nhân nên phẫu thuật sớm để tránh tàn phế.

+ Đau dữ dội: Tình trạng bệnh không tiến triển sau điều trị tích cực nhiều tháng (thường là 3 tháng).

+ Tái phát nhiều lần và tình trạng đau ngày càng nặng lên làm ảnh hưởng đến sinh hoạt của bệnh nhân.

+ Hội chứng chùm đuôi ngựa: khi bệnh nhân có biểu hiện rối loạn tiểu tiện, són tiểu khi gắng sức, rối loạn cơ tròn hậu môn, đại tiểu tiện không tự chủ, rối loạn cảm giác vùng yên ngựa, yếu chi dưới. Người bệnh nên được phẫu thuật sớm để tránh để lại di chứng cho người bệnh.

Thuốc

Các loại thuốc điều trị đau dây thần kinh toạ thường dùng:

- Thuốc kháng viêm không steroid: Diclofenac, Meloxicam, Ibuprofen...

- Thuốc giảm đau: Paracetamol, Paracetamol+Codein, Paracetamol+Tramadol

- Thuốc giãn cơ: Decontractyl, Eperisone…

- Tránh các động tác mạnh hoặc thay đổi tư thế đột ngột, không nên làm việc nặng hoặc mang vác vật nặng ảnh hưởng lên vùng cột sống. Trường hợp phải lao động nặng cần có một tư thế vận động hợp lý và nghỉ ngơi.

- Tránh đứng hoặc ngồi quá lâu một tư thế, nên thỉnh thoảng đứng lên thay đổi tư thế và làm các động tác nhẹ nhàng.

- Chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý: hạn chế rượu, không hút thuốc lá, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, các thực phẩm nhiều chất xơ và giàu canxi. Tránh béo phì.

- Duy trì thói quen thể dục nhẹ nhàng để thư giãn gân cơ, tăng cường độ dẻo dai, linh hoạt của cột sống, cơ bụng. Người bệnh bị đau thắt lưng tuyệt đối không chơi những môn thể thao vận động quá sức như golf, bóng chuyền, tennis…

- Các động tác sinh hoạt, lao động hàng ngày phải bảo đảm đúng tư thế khi đứng, ngồi, mang vác… hay nhấc vật nặng.