Buồng Trứng Đa Nang (PCOS) Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Nhận Biết

Buồng trứng đa nang (Polycystic Ovary Syndrome – PCOS) là một rối loạn nội tiết tố thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Khi mắc PCOS, cơ thể người phụ nữ sản xuất quá nhiều hormone sinh dục nam (androgen), làm rối loạn quá trình rụng trứng, dẫn đến kinh nguyệt không đều, khó thụ thai, và có thể gây mụn trứng cá, tăng cân hoặc rậm lông.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ 10 phụ nữ thì có khoảng 1 người mắc PCOS. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh do rối loạn phóng noãn, đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ mắc tiểu đường type 2, tăng huyết áp và béo phì nếu không được kiểm soát.

Tìm hiểu hội chứng buồng trứng đa nang PCOS

1. Buồng trứng đa nang là gì? Cơ chế hình thành bệnh

Ở người bình thường, trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt, một trứng sẽ phát triển và rụng để sẵn sàng cho quá trình thụ tinh. Tuy nhiên, ở phụ nữ bị PCOS, sự mất cân bằng hormone khiến các nang trứng không phát triển đầy đủ, dẫn đến việc không có trứng rụng hoặc rụng rất ít.

Các nang trứng chưa trưởng thành sẽ tích tụ lại trong buồng trứng, tạo nên hình ảnh “đa nang” khi siêu âm. Cùng lúc đó, mức insulin và androgen tăng cao, gây ra nhiều rối loạn chuyển hóa và nội tiết trong cơ thể.

Ba đặc điểm chính giúp chẩn đoán PCOS (theo tiêu chuẩn Rotterdam, 2003):

1. Rối loạn rụng trứng hoặc không rụng trứng (kinh nguyệt thưa, không đều).

2. Tăng hormone androgen (biểu hiện qua mụn, rậm lông, rụng tóc kiểu nam).

3. Hình ảnh buồng trứng có nhiều nang nhỏ trên siêu âm.

Chỉ cần có 2 trong 3 tiêu chí trên, bác sĩ có thể xác định người phụ nữ mắc PCOS.

2. Nguyên nhân gây buồng trứng đa nang

Hiện nay, nguyên nhân chính xác của PCOS vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh có liên quan đến yếu tố di truyền, kháng insulin và rối loạn hormone.

2.1. Yếu tố di truyền

• PCOS có xu hướng di truyền trong gia đình. Nếu mẹ hoặc chị gái bị buồng trứng đa nang, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn bình thường.

• Các gen liên quan đến chuyển hóa insulin và hormone sinh dục được cho là góp phần gây bệnh.

2.2. Kháng insulin

• Insulin là hormone giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Khi cơ thể kháng insulin, tuyến tụy phải sản xuất nhiều insulin hơn, dẫn đến tăng insulin máu, kích thích buồng trứng tăng sản xuất androgen (testosterone).

• Điều này làm ức chế sự rụng trứng, gây rụng tóc, mụn, tăng cân, và lâu dài có thể dẫn đến tiểu đường type 2.

2.3. Mất cân bằng hormone

• Phụ nữ bị PCOS thường có tỷ lệ hormone luteinizing (LH) và follicle-stimulating (FSH) không ổn định. Bình thường, LH và FSH phải cân bằng để trứng trưởng thành và rụng đúng chu kỳ.

• Tuy nhiên, khi LH tăng cao, quá trình rụng trứng bị cản trở, làm trứng bị “mắc kẹt” trong buồng trứng.

2.4. Lối sống và cân nặng

• Thừa cân, béo phì, ít vận động và chế độ ăn nhiều đường, tinh bột tinh chế có thể làm tăng mức insulin, từ đó làm nặng thêm tình trạng PCOS.

• Ngược lại, giảm cân 5–10% cũng có thể cải thiện chu kỳ kinh và khả năng rụng trứng.

Béo phì làm nặng thêm tình trạng rối loạn hormone, khiến PCOS khó kiểm soát hơn.

3. Triệu chứng thường gặp của buồng trứng đa nang

Biểu hiện của PCOS có thể khác nhau ở từng người, nhưng phổ biến nhất bao gồm:

3.1. Rối loạn kinh nguyệt

• Kinh nguyệt thưa (chu kỳ trên 35 ngày) hoặc mất kinh nhiều tháng liền.

• Kinh ra ít hoặc kéo dài.

• Một số người vô kinh hoàn toàn trong nhiều năm.

3.2. Tăng androgen (hormone nam)

• Mụn trứng cá, da dầu khó kiểm soát.

• Rậm lông ở mặt, ngực, bụng, hoặc đùi.

• Rụng tóc kiểu nam giới, tóc mỏng ở đỉnh đầu.

3.3. Tăng cân và khó giảm cân

Khoảng 60–70% phụ nữ bị PCOS có tình trạng thừa cân hoặc béo phì, đặc biệt là béo bụng. Kháng insulin khiến cơ thể dễ tích trữ mỡ, dù bạn ăn uống không quá nhiều.

3.4. Vô sinh hoặc khó thụ thai

Do trứng không rụng đều hoặc không rụng, việc thụ thai tự nhiên trở nên khó khăn. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh ở phụ nữ trẻ.

3.5. Biểu hiện khác

• Thâm da vùng cổ, nách, bẹn (do tăng insulin).

• Rối loạn tâm lý, dễ lo âu, trầm cảm, mất ngủ.

• Một số trường hợp có đau vùng bụng dưới hoặc đầy hơi, khó chịu.

Triệu chứng thường gặp của hội chứng buồng trứng đa nang

4. Cách nhận biết buồng trứng đa nang sớm

Phát hiện sớm PCOS giúp ngăn ngừa biến chứng và tăng khả năng điều trị thành công. Dưới đây là những cách giúp bạn nhận biết bệnh:

4.1. Quan sát chu kỳ kinh nguyệt

Nếu bạn:

• Có chu kỳ >35 ngày,

• Hoặc ít hơn 8 kỳ kinh mỗi năm,

• Hoặc mất kinh từ 3 tháng trở lên mà không mang thai,

→ Rất có thể bạn đang gặp rối loạn rụng trứng do PCOS.

4.2. Theo dõi thay đổi trên da và tóc

• Da dầu, nổi mụn nhiều vùng hàm, cằm, lưng.

• Lông mọc nhiều bất thường ở vùng mặt, ngực.

• Tóc rụng nhiều, tóc mảnh dần.

4.3. Tăng cân bất thường

Nếu bạn tăng cân nhanh dù ăn uống không thay đổi, đặc biệt là ở vùng bụng, cần cảnh giác PCOS.

4.4. Siêu âm buồng trứng

Bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm đầu dò âm đạo hoặc ổ bụng để xem có nhiều nang nhỏ trong buồng trứng (mỗi nang khoảng 2–9mm). Đây là bằng chứng quan trọng giúp chẩn đoán PCOS.

4.5. Xét nghiệm hormone và insulin

Các xét nghiệm máu giúp kiểm tra:

• Mức LH, FSH, testosterone, estradiol.

• Insulin và đường huyết lúc đói.

• Cholesterol và triglyceride để đánh giá nguy cơ tim mạch.

5. PCOS có nguy hiểm không? Những biến chứng thường gặp

Nếu không điều trị sớm, buồng trứng đa nang có thể dẫn đến nhiều hệ lụy lâu dài:

• Vô sinh hoặc sẩy thai tái phát.

• Tiểu đường type 2 hoặc tiền tiểu đường.

• Tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu.

• Nguy cơ ung thư nội mạc tử cung do kinh nguyệt không đều.

• Trầm cảm, rối loạn lo âu, ảnh hưởng đến chất lượng sống.

Tuy nhiên, PCOS hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu bạn thay đổi lối sống và điều trị đúng cách.

Hãy tìm đến hỗ trợ y tế khi cần thiết

6. Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Hãy đến gặp bác sĩ phụ khoa nếu bạn có các dấu hiệu sau:

• Kinh nguyệt không đều kéo dài >3 tháng.

• Mụn trứng cá, rậm lông hoặc rụng tóc bất thường.

• Cố gắng mang thai hơn 6 tháng nhưng chưa thành công.

• Tăng cân không rõ nguyên nhân hoặc béo bụng.

Khám sớm giúp bác sĩ xác định nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp (thuốc nội tiết, giảm cân, kích rụng trứng…).

7. Cách điều trị và kiểm soát buồng trứng đa nang

Hiện chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn PCOS, nhưng có thể kiểm soát triệu chứng và phục hồi khả năng sinh sản bằng các phương pháp sau:

7.1. Thay đổi lối sống

• Giảm cân hợp lý (5–10% cân nặng) giúp cải thiện chu kỳ kinh và rụng trứng.

• Ăn ít tinh bột tinh chế, đường, đồ chiên xào.

• Tăng cường rau xanh, trái cây ít ngọt, cá béo, ngũ cốc nguyên hạt.

• Tập thể dục 30 phút mỗi ngày giúp tăng nhạy cảm insulin.

7.2. Dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ

• Thuốc điều hòa kinh nguyệt: viên tránh thai kết hợp estrogen – progestin giúp giảm androgen, cải thiện mụn và rậm lông.

• Thuốc kích rụng trứng: clomiphene, letrozole dành cho phụ nữ muốn mang thai.

• Thuốc kiểm soát insulin: metformin giúp giảm kháng insulin và hỗ trợ giảm cân.

• Điều trị triệu chứng: thuốc chống mụn, triệt lông, điều trị rụng tóc.

7.3. Theo dõi định kỳ

• Siêu âm buồng trứng 6–12 tháng/lần.

• Xét nghiệm hormone và đường huyết định kỳ để kiểm soát nguy cơ tiểu đường và tim mạch.

Việc điều trị sớm PCOS giúp phụ nữ cải thiện khả năng sinh sản, ổn định hormone và phòng ngừa biến chứng về lâu dài.

8. Cách phòng ngừa buồng trứng đa nang

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn, bạn có thể giảm nguy cơ mắc PCOS bằng cách:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh.

• Ăn uống cân đối, ít đường, nhiều chất xơ.

• Tập thể dục đều đặn.

• Khám phụ khoa định kỳ mỗi 6 tháng/lần để phát hiện sớm bất thường.

9. Câu Hỏi Thường Gặp Về Buồng Trứng Đa Nang (PCOS)

9.1. Buồng trứng đa nang có tự hết không?

Buồng trứng đa nang (PCOS) không thể tự khỏi hoàn toàn vì đây là một rối loạn nội tiết mãn tính. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể được kiểm soát hiệu quả nếu người bệnh giảm cân, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và tuân thủ điều trị. Khi hormone trở về mức cân bằng, chu kỳ kinh và khả năng rụng trứng có thể cải thiện rõ rệt.

9.2. Buồng trứng đa nang có kinh nguyệt được không?

Phụ nữ bị PCOS vẫn có thể có kinh nguyệt, nhưng chu kỳ thường không đều – có thể thưa, kéo dài hoặc chậm nhiều tháng. Một số người vẫn có kinh đều nhưng không rụng trứng, vì vậy kinh nguyệt xuất hiện không đồng nghĩa với khả năng sinh sản bình thường. Cần xét nghiệm hormone hoặc theo dõi siêu âm để xác định có rụng trứng hay không.

9.3. Người bị PCOS có thể mang thai tự nhiên không?

Có. Dù buồng trứng đa nang gây khó khăn trong việc rụng trứng, nhiều phụ nữ vẫn mang thai tự nhiên khi kiểm soát cân nặng, ăn uống lành mạnh và giảm stress. Trong trường hợp khó thụ thai, bác sĩ có thể hỗ trợ bằng thuốc kích rụng trứng hoặc thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), tỷ lệ thành công vẫn rất khả quan.

9.4. PCOS có ảnh hưởng đến tâm lý không?

Có. Phụ nữ mắc PCOS thường dễ lo âu, trầm cảm, tự ti do thay đổi ngoại hình (mụn, rậm lông, tăng cân) và áp lực sinh sản. Các nghiên cứu cho thấy hơn 40% phụ nữ bị PCOS gặp rối loạn cảm xúc. Vì vậy, chăm sóc sức khỏe tinh thần cũng quan trọng như điều trị nội tiết.

9.5. Người bị PCOS có nên uống thuốc tránh thai không?

Thuốc tránh thai phối hợp là phương pháp điều trị phổ biến giúp điều hòa kinh nguyệt, giảm androgen, cải thiện mụn và rậm lông. Tuy nhiên, không nên tự ý dùng vì mỗi người có mức hormone khác nhau. Cần được bác sĩ phụ khoa kê đơn và theo dõi định kỳ để tránh tác dụng phụ.

Kết luận

Buồng trứng đa nang (PCOS) là một rối loạn nội tiết phổ biến nhưng có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và điều trị đúng hướng.

Đừng chủ quan khi bạn gặp rối loạn kinh nguyệt, tăng cân, mụn, rậm lông – vì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo PCOS. Việc duy trì lối sống lành mạnh, theo dõi định kỳ và tuân thủ điều trị sẽ giúp bạn ổn định nội tiết, cải thiện khả năng sinh sản và phòng ngừa biến chứng lâu dài.