Hội Chứng Sjogren Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Hướng Điều Trị Hiệu Quả

Bạn thường xuyên bị khô mắt, khô miệng, cảm giác rát, cộm, nói chuyện khó khăn hoặc hay viêm miệng, sâu răng dù chăm sóc răng miệng kỹ? Những dấu hiệu tưởng chừng đơn giản này có thể là lời cảnh báo của hội chứng Sjogren – một bệnh tự miễn mạn tính đang ngày càng phổ biến ở phụ nữ trung niên.

Không chỉ gây khô mắt – khô miệng, hội chứng Sjögren còn có thể ảnh hưởng đến toàn cơ thể, từ da, khớp, phổi đến thận và hệ thần kinh. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời có thể giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Vậy hội chứng Sjögren là gì, nguyên nhân do đâu, triệu chứng ra sao và điều trị thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để hiểu rõ và chủ động bảo vệ sức khỏe của bạn.

Tìm hiểu về hội chứng Sjogren

1. Hội chứng Sjogren là gì?

Hội chứng Sjogren (phát âm: “Sờ-giô-gren”, tiếng Anh: Sjögren’s syndrome) là một bệnh tự miễn mạn tính, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào tuyến nước bọt và tuyến lệ, gây ra các triệu chứng điển hình như khô mắt, khô miệng.

Bệnh được đặt theo tên của bác sĩ nhãn khoa người Thụy Điển Henrik Sjögren, người đầu tiên mô tả hội chứng này vào năm 1933. Đây là một trong những bệnh tự miễn phổ biến, thường gặp ở phụ nữ trung niên, đặc biệt trong độ tuổi từ 40–60.

Theo ước tính, hội chứng Sjögren ảnh hưởng đến khoảng 0,5–1% dân số thế giới, và 90% người mắc là nữ giới.

Căn bệnh này có thể xuất hiện đơn độc (Sjögren nguyên phát) hoặc đi kèm với các bệnh tự miễn khác như lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp, xơ cứng bì (gọi là Sjögren thứ phát).

2. Nguyên nhân gây hội chứng Sjogren

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác của hội chứng Sjögren vẫn chưa được xác định hoàn toàn, nhưng các chuyên gia cho rằng bệnh hình thành do sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, nội tiết và môi trường.

2.1. Yếu tố di truyền

Một số gen trong hệ thống miễn dịch, đặc biệt là HLA-DR và HLA-DQ, có liên quan đến sự phát triển của hội chứng Sjögren. Người có người thân mắc bệnh tự miễn (như lupus, viêm tuyến giáp Hashimoto, viêm khớp dạng thấp) cũng có nguy cơ cao hơn.

2.2. Yếu tố hormone và giới tính

Bệnh xảy ra chủ yếu ở phụ nữ, cho thấy hormone estrogen và progesterone có vai trò quan trọng trong cơ chế bệnh sinh. Sự giảm nội tiết tố sau mãn kinh có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch bất thường, dẫn đến viêm tuyến lệ và tuyến nước bọt.

2.3. Yếu tố nhiễm trùng

Một số virus như Epstein-Barr, Cytomegalovirus, virus viêm gan C có thể kích thích hệ miễn dịch hoạt động quá mức, gây tổn thương tự miễn tại tuyến ngoại tiết.

2.4. Yếu tố môi trường

Tiếp xúc lâu dài với bụi, khói thuốc, hóa chất, hoặc điều kiện khô nóng có thể làm nặng thêm các triệu chứng khô ở người đã có nền tự miễn.

3. Cơ chế bệnh sinh của hội chứng Sjogren

Trong hội chứng Sjögren, các tế bào miễn dịch (chủ yếu là lympho T và B) xâm nhập vào tuyến nước bọt và tuyến lệ, gây viêm mạn tính, làm giảm khả năng tiết nước mắt và nước bọt.

Theo thời gian, tuyến bị xơ hóa và mất chức năng, dẫn đến khô mắt, khô miệng. Ngoài ra, phản ứng tự miễn này có thể lan sang các cơ quan khác như da, thận, phổi, hệ thần kinh, làm bệnh tiến triển nặng hơn.

Một số triệu chứng nhận biết hội chứng Sjogren (1)

4. Triệu chứng nhận biết hội chứng Sjogren

Triệu chứng của hội chứng Sjögren được chia thành 2 nhóm chính: biểu hiện tại tuyến và ngoài tuyến.

4.1. Biểu hiện tại tuyến

• Khô mắt: Cảm giác cộm như có cát, nóng rát, ngứa, mờ tạm thời, tăng nhạy cảm với ánh sáng.

• Khô miệng: Lưỡi khô, nứt nẻ, khó nuốt, mất vị giác, sâu răng tái phát, viêm nướu, hôi miệng.

• Tuyến nước bọt sưng to (đặc biệt tuyến mang tai), đôi khi đau nhẹ hoặc sưng tái phát nhiều lần.

• Khô da, khô mũi, khô âm đạo (ở nữ), gây ngứa, rát hoặc đau khi quan hệ.

4.2. Biểu hiện ngoài tuyến

• Mệt mỏi kéo dài, đau cơ, đau khớp.

• Da khô, nổi ban hoặc tím tái khi trời lạnh (hiện tượng Raynaud).

• Tổn thương phổi: ho khan, khó thở.

• Tổn thương thận: tiểu nhiều, mất kali, nhiễm toan ống thận.

• Rối loạn thần kinh ngoại biên (tê, dị cảm).

• Tăng nguy cơ lymphoma (ung thư hạch) gấp 15–20 lần so với người bình thường.

Một số triệu chứng nhận biết hội chứng Sjogren (2)

5. Biến chứng nguy hiểm của hội chứng Sjogren

Nếu không được phát hiện và kiểm soát, hội chứng Sjögren có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Sâu răng và nhiễm trùng miệng mạn tính.

• Loét giác mạc, viêm kết mạc mạn, dẫn đến giảm thị lực.

• Rối loạn tiêu hóa do giảm tiết dịch tiêu hóa.

• Rối loạn nội tiết – sinh sản ở phụ nữ do khô âm đạo kéo dài.

• Lymphoma tế bào B, đặc biệt là thể MALT.

6. Chẩn đoán hội chứng Sjogren

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng kết hợp các xét nghiệm cận lâm sàng:

• Test Schirmer: Đánh giá lượng nước mắt tiết ra.

• Đo độ thẩm thấu nước mắt (Tear Osmolarity Test) để xác định khô mắt.

• Sinh thiết tuyến nước bọt nhỏ ở môi để tìm tế bào viêm lympho.

• Xét nghiệm kháng thể tự miễn: ANA, Anti-SSA (Ro), Anti-SSB (La), RF.

• Định lượng IgG, bổ thể C3, C4 để đánh giá mức độ viêm toàn thân.

Test Schirmer

7. Phương pháp điều trị hội chứng Sjogren

Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng điều trị sớm và đúng hướng có thể giúp kiểm soát triệu chứng, ngăn biến chứng.

7.1. Điều trị triệu chứng khô

• Khô mắt: Dùng nước mắt nhân tạo, gel bôi trơn, thuốc nhỏ mắt cyclosporine (Restasis) hoặc lifitegrast (Xiidra).

• Khô miệng: Dùng nước bọt nhân tạo, kẹo ngậm không đường, hoặc thuốc kích thích tiết nước bọt như pilocarpine, cevimeline.

• Khô da, khô âm đạo: Sử dụng kem dưỡng ẩm, gel bôi trơn, estrogen tại chỗ (theo chỉ định bác sĩ).

7.2. Điều trị toàn thân

• Corticoid hoặc thuốc ức chế miễn dịch (hydroxychloroquine, methotrexate, azathioprine, rituximab) khi có tổn thương ngoài tuyến.

• Điều trị phối hợp nếu có bệnh tự miễn khác (như lupus, viêm khớp dạng thấp).

• Theo dõi phòng ung thư hạch, đặc biệt khi tuyến nước bọt sưng to kéo dài.

7.3. Thay đổi lối sống

• Uống nhiều nước, tránh thuốc lá và rượu bia.

• Duy trì vệ sinh răng miệng tốt, khám nha khoa định kỳ.

• Tránh môi trường khô, dùng máy tạo ẩm trong phòng.

• Nghỉ ngơi, giảm stress – yếu tố có thể làm bệnh nặng thêm.

8. Tiên lượng và chăm sóc lâu dài

Mặc dù là bệnh mạn tính, đa số người mắc hội chứng Sjögren có thể sống bình thường và duy trì chất lượng cuộc sống tốt nếu được điều trị đúng cách. Tuy nhiên, cần theo dõi lâu dài để phát hiện sớm biến chứng ung thư hạch hoặc tổn thương nội tạng.

Người bệnh nên tái khám định kỳ 3–6 tháng/lần, đặc biệt khi có các dấu hiệu như sưng tuyến nước bọt, sụt cân, sốt kéo dài hoặc hạch nổi bất thường.

9. Cách phòng ngừa hội chứng Sjogren

Không có biện pháp phòng bệnh đặc hiệu, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ khởi phát và làm nhẹ triệu chứng bằng cách:

• Hạn chế tiếp xúc với chất kích thích tuyến ngoại tiết (rượu, thuốc lá, thuốc chống dị ứng).

• Giữ ẩm cho môi, mắt, da thường xuyên.

• Ăn uống đủ nước, tăng cường rau xanh, trái cây.

• Giảm stress, tập luyện nhẹ nhàng như yoga hoặc thiền.

10. Câu hỏi thường gặp về Hội chứng Sjogren

1. Hội chứng Sjogren có di truyền không?

Không di truyền trực tiếp, nhưng có yếu tố di truyền trong gia đình. Người có người thân mắc bệnh tự miễn khác sẽ có nguy cơ cao hơn.

2. Hội chứng Sjogren có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Phụ nữ mắc bệnh vẫn có thể mang thai, nhưng cần theo dõi chặt chẽ vì kháng thể SSA/SSB có thể gây block tim bẩm sinh ở thai nhi.

3. Có thể nhầm lẫn hội chứng Sjogren với bệnh gì?

Dễ nhầm với viêm tuyến nước bọt, hội chứng khô mắt do tuổi già, tác dụng phụ của thuốc kháng histamin hoặc thuốc chống trầm cảm.

4. Người bị Sjogren nên ăn gì?

Ưu tiên thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia, dầu oliu), rau xanh, trái cây, uống đủ nước; tránh rượu, cà phê, đồ cay mặn.

5. Hội chứng Sjogren có chữa khỏi không?

Hiện chưa có thuốc chữa dứt điểm, nhưng có thể kiểm soát triệu chứng lâu dài bằng điều trị kết hợp và chăm sóc đúng cách.

Kết luận

Hội chứng Sjogren là một bệnh tự miễn phức tạp, ảnh hưởng toàn thân, nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh vẫn có thể sống khỏe mạnh và kiểm soát tốt triệu chứng.

Việc duy trì thói quen chăm sóc mắt – miệng – da, tuân thủ điều trị và khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa miễn dịch hoặc nội tiết là chìa khóa giúp cải thiện chất lượng cuộc sống lâu dài.