Chạy Thận Là Gì? Quy Trình, Chi Phí và Lưu Ý Quan Trọng

Chạy thận (lọc máu) là phương pháp điều trị không thể thiếu đối với người suy thận giai đoạn cuối. Khi thận mất khả năng loại bỏ độc tố và điều hòa dịch – điện giải cho cơ thể, chạy thận sẽ đóng vai trò như “bộ lọc thay thế”, giúp duy trì sự sống. Đây là một quá trình dài, đòi hỏi người bệnh tuân thủ nghiêm ngặt và biết cách chăm sóc bản thân để hạn chế biến chứng.

Vậy chạy thận là gì, quy trình diễn ra như thế nào, chi phí bao nhiêu và người bệnh cần lưu ý gì? Bài viết dưới đây sẽ giải thích đầy đủ và chính xác nhất dành cho bạn.

Hình ảnh mô phỏng quá trình chạy thận nhân tạo

1. Chạy thận là gì?

Chạy thận (dialysis) là quá trình làm sạch máu nhân tạo khi thận không còn khả năng hoạt động bình thường. Mục tiêu của chạy thận bao gồm:

• Loại bỏ chất thải (ure, creatinin).

• Điều hòa điện giải (natri, kali, canxi).

• Loại bỏ dịch thừa để tránh phù phổi, tăng huyết áp.

• Giúp cân bằng môi trường nội môi và duy trì sự sống.

Chạy thận được chia thành hai phương pháp chính:

1.1. Chạy thận nhân tạo (Hemodialysis – HD)

Máu được đưa ra ngoài cơ thể, đi qua màng lọc của máy thận nhân tạo, sau đó trả về cơ thể. Đây là phương pháp phổ biến nhất tại bệnh viện.

1.2. Lọc màng bụng (Peritoneal Dialysis – PD)

Dịch lọc được đưa vào khoang bụng. Màng bụng hoạt động như màng lọc tự nhiên, giúp loại bỏ độc tố. Phương pháp này có thể thực hiện tại nhà.

2. Khi nào cần chạy thận?

Bệnh nhân sẽ được chỉ định chạy thận khi thận mất hơn 85–90% chức năng, thuộc giai đoạn 5 của suy thận mạn.

Dấu hiệu cần xem xét chạy thận gồm:

• Creatinin và ure tăng cao.

• Kali tăng không kiểm soát bằng thuốc.

• Phù nặng, khó thở do ứ dịch.

• Nhiễm độc ure gây lơ mơ, co giật.

• Buồn nôn, nôn kéo dài.

• Huyết áp tăng không kiểm soát.

Đối với nhiều bệnh nhân, chạy thận là phương pháp duy trì sự sống lâu dài cho đến khi có thể ghép thận.

3. Quy trình chạy thận diễn ra như thế nào?

Quy trình chạy thận sẽ khác nhau tùy phương pháp. Dưới đây là mô tả chi tiết từng loại.

3.1. Quy trình chạy thận nhân tạo (Hemodialysis)

Đây là quy trình phổ biến và đòi hỏi máy lọc máu chuyên dụng.

Bước 1: Tạo đường vào mạch máu (fistula hoặc catheter)

• Fistula (nối động mạch – tĩnh mạch) thường được dùng cho chạy thận lâu dài.

• Catheter tĩnh mạch trung tâm dùng cho trường hợp chạy thận cấp cứu.

Bước 2: Kiểm tra sinh hiệu và đánh giá trước lọc

• Huyết áp, nhịp tim, cân nặng, mức phù.

• Kiểm tra fistula và xem xét biến chứng.

Bước 3: Kết nối bệnh nhân với máy chạy thận

Máu được rút ra qua kim vào fistula → qua màng lọc → loại bỏ độc tố → đưa trở lại cơ thể.

Bước 4: Tiến hành lọc máu (thường 4–5 giờ/phiên)

Trong thời gian này, người bệnh có thể:

• Nghỉ ngơi

• Ngủ

• Đọc sách

• Xem TV

Nhân viên y tế sẽ theo dõi huyết áp và tình trạng toàn thân liên tục.

Bước 5: Kết thúc lọc và rút kim

Sau khi lọc xong, người bệnh được kiểm tra lại:

• Huyết áp

• Cân nặng

• Phản ứng sau lọc

• Tình trạng fistula

3.2. Quy trình lọc màng bụng (Peritoneal Dialysis)

Phương pháp này linh hoạt hơn, có thể thực hiện tại nhà.

Bước 1: Đặt catheter vào ổ bụng

• Catheter đặt ở thành bụng, dẫn dịch lọc ra – vào cơ thể.

Bước 2: Đưa dịch lọc vào khoang bụng

• Dịch lọc sẽ hút chất thải và độc tố qua màng bụng.

Bước 3: Lưu dịch trong ổ bụng 4–6 giờ

Bước 4: Xả dịch cũ ra và thay dịch mới

• Chu kỳ này lặp lại 3–4 lần/ngày hoặc dùng máy tự động vào ban đêm (APD).

Mô tả quá trình lọc màng bụng

4. Chạy thận có đau không?

Hầu hết bệnh nhân chỉ thấy:

• Châm chích nhẹ khi đặt kim vào fistula.

• Đôi khi mệt, chuột rút hoặc hạ huyết áp trong khi lọc.

Phần lớn người bệnh quen dần sau vài buổi và cảm giác khó chịu giảm đi rõ rệt.

Lọc màng bụng thường ít đau hơn vì không dùng kim, nhưng có thể gây căng bụng.

5. Chi phí chạy thận tại Việt Nam

Chi phí phụ thuộc vào loại lọc máu, bệnh viện và bảo hiểm y tế (BHYT).

5.1. Chi phí chạy thận nhân tạo

• Giá 1 buổi chạy thận: 700.000 – 1.500.000 đồng.

• BHYT chi trả: 80–100% tùy đối tượng.

• Trung bình người bệnh phải chạy 3 lần/tuần, tổng chi phí khoảng: 8 – 15 triệu/tháng (trước khi trừ BHYT).

Nếu có BHYT đúng tuyến, người bệnh thường chỉ trả 10–20% tổng chi phí.

5.2. Chi phí lọc màng bụng

• Chi phí vật tư và dịch lọc: 10 – 20 triệu/tháng.

• BHYT hỗ trợ một phần tùy bệnh viện.

5.3. Các khoản phí khác

• Xét nghiệm định kỳ.

• Thuốc hỗ trợ (erythropoietin, thuốc hạ áp, thuốc gắn phospho).

• Khám chuyên khoa.

Tổng chi phí hàng tháng có thể cao hơn nếu người bệnh có nhiều bệnh nền.

6. Những lưu ý quan trọng cho người chạy thận

Để chạy thận an toàn và kéo dài tuổi thọ, người bệnh cần ghi nhớ các nguyên tắc sau:

6.1. Tuân thủ lịch chạy thận

Không bỏ buổi, không giảm thời gian chạy vì có thể gây:

• Tăng kali máu → nguy cơ ngừng tim đột ngột.

• Phù phổi cấp.

• Nhiễm độc ure gây hôn mê.

6.2. Dinh dưỡng cho người chạy thận

Chế độ ăn quyết định lớn đến hiệu quả chạy thận.

Người chạy thận nên ăn:

• Thịt cá, trứng với số lượng phù hợp.

• Gạo trắng, mì, bánh mì.

• Dầu thực vật (ô liu, mè).

• Trái cây ít kali: táo, lê, nho, dưa lưới.

Nên kiêng:

• Thức ăn mặn, đồ muối chua.

• Thực phẩm giàu kali: chuối, khoai, cam, bơ.

• Hải sản vỏ cứng (nhiều phospho).

• Uống nhiều nước → gây phù và tăng huyết áp.

6.3. Theo dõi huyết áp thường xuyên

Huyết áp cao làm tăng nguy cơ:

• Tai biến mạch máu não

• Nhồi máu cơ tim

• Suy tim

Nên đo huyết áp mỗi ngày, đặc biệt trước và sau buổi chạy thận.

6.4. Giữ vệ sinh và chăm sóc fistula đúng cách

Đường vào mạch máu là “cửa ngõ sống còn”.

• Không mang vác nặng bằng tay có fistula.

• Không để nước bẩn hoặc hóa chất tiếp xúc trực tiếp.

• Báo ngay cho bác sĩ nếu sưng – nóng – đỏ – đau tại vị trí fistula.

6.5. Uống thuốc đúng chỉ định

Các nhóm thuốc quan trọng gồm:

• Thuốc điều chỉnh canxi – phospho.

• Thuốc chống thiếu máu (EPO).

• Thuốc huyết áp.

• Thuốc lợi tiểu (nếu còn chức năng thận tối thiểu).

Không tự ý ngừng thuốc vì có thể gây biến chứng nguy hiểm.

6.6. Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày

• Đi bộ 20–30 phút

• Yoga

• Đạp xe chậm

Tập luyện giúp cải thiện tuần hoàn, giảm stress và tăng tuổi thọ.

6.7. Theo dõi định kỳ tại bệnh viện

Tối thiểu 1 lần/tháng cần kiểm tra:

• Ure – creatinin

• Mức lọc cầu thận

• Kali, natri

• Công thức máu

• Chức năng tim mạch

Việc theo dõi sát giúp bác sĩ điều chỉnh liệu trình kịp thời.

7. Chạy thận có thể sống lâu không?

Câu trả lời là CÓ. Rất nhiều người chạy thận sống:

• 10–20 năm nếu kiểm soát bệnh tốt

• Hơn 30 năm trong một số trường hợp

• Nếu ghép thận thành công, tuổi thọ có thể kéo dài hơn nữa

Yếu tố quan trọng nhất không phải chạy thận bao lâu mà là:

• Tuân thủ điều trị

• Dinh dưỡng đúng

• Tinh thần lạc quan

• Kiểm soát bệnh nền (tiểu đường, tăng huyết áp)

8. Chạy thận và ghép thận: hướng điều trị tối ưu

Chạy thận giúp duy trì sự sống, nhưng ghép thận lại là lựa chọn đem lại tuổi thọ và chất lượng sống tốt nhất.

Lợi ích của ghép thận:

• Sống thêm 10–20 năm hoặc lâu hơn

• Không cần chạy thận định kỳ

• Sinh hoạt gần như người bình thường

• Tâm lý thoải mái hơn

Ai phù hợp ghép thận?

• Dưới 70 tuổi

• Không có bệnh tim nặng

• Không nhiễm trùng

• Có người hiến phù hợp hoặc nhận tạng từ người cho đã chết não

Kết luận

Chạy thận là phương pháp cứu sống hàng triệu bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối. Hiểu rõ chạy thận là gì, quy trình diễn ra ra sao, chi phí bao nhiêu và cần lưu ý những gì sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong điều trị. Mặc dù chạy thận là hành trình dài và nhiều thử thách, nhưng nếu tuân thủ tốt và giữ tinh thần lạc quan, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe, sống lâu và duy trì chất lượng cuộc sống tốt.