Mức Lọc Cầu Thận Là Gì? Công Thức Tính eGFR Chuẩn Cho Người Việt

Mức lọc cầu thận (GFR) là một trong những chỉ số quan trọng nhất để đánh giá sức khỏe thận. Đây cũng là thông số nền tảng để xác định thận có đang hoạt động bình thường hay có dấu hiệu của suy giảm chức năng. Tuy nhiên, rất nhiều người vẫn chưa hiểu rõ GFR là gì, công thức tính eGFR ra sao và “mức lọc cầu thận bao nhiêu là tốt”.

Bài viết này sẽ giúp bạn nắm vững khái niệm, cách đọc kết quả, mức độ suy thận theo eGFR và công thức tính eGFR chuẩn cho người Việt theo khuyến cáo mới nhất.

Cùng tìm hiểu mức lọc cầu thận là gì?

1. Mức lọc cầu thận (GFR) là gì?

1.1. Khái niệm đơn giản

GFR (Glomerular Filtration Rate) là lưu lượng máu được lọc qua cầu thận trong vòng 1 phút. Chỉ số này phản ánh trực tiếp khả năng làm việc của thận trong việc loại bỏ chất thải, độc tố và nước dư khỏi cơ thể.

• GFR cao → thận hoạt động tốt

• GFR thấp → chức năng thận suy giảm

1.2. Đơn vị của GFR

GFR được đo bằng đơn vị: mL/phút/1.73m² (chuẩn hóa theo diện tích da cơ thể).

1.3. Vai trò của GFR

GFR giúp bác sĩ:

• Chẩn đoán sớm suy thận.

• Phân độ bệnh thận mạn (CKD).

• Điều chỉnh liều thuốc dựa trên chức năng thận.

• Tiên lượng sức khỏe thận trong tương lai.

2. eGFR là gì? Tại sao quan trọng hơn GFR?

Vì việc đo GFR trực tiếp khá phức tạp và tốn kém, nên trong thực hành lâm sàng, các bác sĩ thường sử dụng eGFR (Estimated GFR – mức lọc cầu thận ước tính).

2.1. eGFR dựa trên xét nghiệm creatinine

eGFR được tính từ nồng độ creatinine huyết thanh, cùng với các yếu tố:

• Tuổi

• Giới tính

• Chủng tộc (đối với người Việt không áp dụng hệ số người da đen)

2.2. Ý nghĩa của eGFR

• Là chỉ số chính xác, dễ tính.

• Được WHO, KDIGO, Bộ Y tế khuyến cáo dùng rộng rãi.

• Giúp đánh giá mức độ suy thận từ giai đoạn 1 → giai đoạn 5.

3. Công thức tính eGFR chuẩn cho người Việt (khuyến cáo KDIGO)

Công thức eGFR được sử dụng phổ biến nhất hiện nay là CKD-EPI 2021, đã bỏ yếu tố chủng tộc.

3.1. Công thức CKD-EPI 2021

Trong đó:

Scr: nồng độ creatinine huyết thanh (mg/dL)
Tuổi: tính theo năm

3.2. Ví dụ tính eGFR cho người Việt

Ví dụ:
Nữ 45 tuổi, creatinine = 1.0 mg/dL

• Scr/κ = 1.0 / 0.7 = 1.428 → min = 1, max = 1.428

• Áp dụng công thức CKD-EPI

• eGFR ≈ 63 mL/ph/1.73m²

→ Đây là mức suy thận giai đoạn 2 – 3a, tùy theo triệu chứng.

4. Bảng phân độ chức năng thận theo eGFR

5. Mức lọc cầu thận bao nhiêu là bình thường?

Ở người trưởng thành khỏe mạnh:

• eGFR ≥ 90 được xem là bình thường.

• Tuy nhiên, eGFR sẽ giảm dần theo tuổi: Sau 40 tuổi: giảm ~1 mL/ph/phút mỗi năm.

Người trên 60 tuổi có eGFR giảm sinh lý, nên mức 60–89 có thể vẫn chấp nhận nếu không có dấu hiệu bệnh thận.

6. Nguyên nhân khiến mức lọc cầu thận giảm

Giảm eGFR thường là do tổn thương thận kéo dài. Các nguyên nhân phổ biến:

6.1. Bệnh lý gây giảm GFR

• Đái tháo đường: nguyên nhân số 1 gây suy thận mạn.

• Tăng huyết áp: gây tổn thương cầu thận.

• Viêm cầu thận: cấp hoặc mạn.

• Sỏi thận, tắc nghẽn niệu quản kéo dài.

• Ngộ độc thuốc: NSAIDs, kháng sinh aminoglycoside, thuốc cản quang.

6.2. Yếu tố nguy cơ

• Tuổi cao

• Béo phì

• Hút thuốc

• Uống ít nước

• Tiêu thụ nhiều muối

• Lạm dụng thuốc giảm đau không kê đơn

7. Dấu hiệu cảnh báo eGFR đang giảm

Khi mức lọc cầu thận giảm, cơ thể thường xuất hiện:

• Mệt mỏi, yếu sức

• Phù chân, mặt

• Tiểu ít hoặc tiểu đêm nhiều

• Buồn nôn, chán ăn

• Hơi thở có mùi “ure”

• Huyết áp tăng

• Ngứa da, khô da

• Chuột rút, đau cơ

8. Khi nào cần xét nghiệm eGFR?

Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm eGFR khi:

• Bạn bị tiểu đường

• Tăng huyết áp

• Có protein trong nước tiểu

• Gia đình có người bị bệnh thận

• Sử dụng thuốc độc thận lâu dài

• Cảm thấy mệt mỏi, phù, giảm lượng nước tiểu

Thời gian xét nghiệm chỉ 1–2 giờ và không cần nhịn ăn.

9. Làm sao để cải thiện eGFR và bảo vệ thận?

9.1. Kiểm soát đường huyết và huyết áp

• Đường huyết mục tiêu: HbA1c < 7%

• Huyết áp mục tiêu: < 130/80 mmHg

• Sử dụng thuốc theo chỉ định (ACEI, ARB nếu phù hợp)

9.2. Uống đủ nước

• 1.5 – 2 lít/ngày (tùy tình trạng tim – thận).

9.3. Hạn chế muối

• < 5g muối/ngày

• Tránh đồ đóng hộp, mì gói, đồ ăn nhanh.

9.4. Chế độ ăn tốt cho thận

• Tăng: rau củ, trái cây ít kali, cá, thịt trắng.

• Giảm: thịt đỏ, nội tạng, mỡ động vật, đồ chiên rán.

• Protein vừa phải: 0.8 g/kg/ngày.

9.5. Tránh thuốc gây hại cho thận

• NSAIDs: ibuprofen, diclofenac

• Thuốc giảm đau không kê đơn

• Thuốc bổ thận không rõ nguồn gốc

9.6. Tập luyện nhẹ nhàng

• 30 phút/ngày

• Các môn phù hợp: đi bộ, đạp xe, yoga.

10. Những câu hỏi thường gặp về eGFR

10.1. eGFR có hồi phục được không?

Có. Nếu giảm do mất nước, nhiễm trùng hoặc dùng thuốc độc thận, eGFR có thể hồi phục. Nếu giảm do bệnh thận mạn → khó hồi phục hoàn toàn nhưng vẫn có thể cải thiện.

10.2. Creatinine bình thường nhưng eGFR thấp có sao không?

Có thể gặp ở người lớn tuổi hoặc người gầy yếu. Bạn vẫn nên theo dõi định kỳ.

10.3. eGFR < 60 có phải chạy thận không?

Chưa. Chạy thận thường chỉ bắt đầu khi eGFR < 15 hoặc có triệu chứng nặng.

10.4. Người trẻ có eGFR < 70 có bất thường không?

Có thể là dấu hiệu giảm chức năng thận nhẹ, cần tầm soát.

10.5. Bao lâu nên kiểm tra eGFR?

• Người khỏe mạnh: mỗi 1–2 năm

• Người có bệnh nền: mỗi 3–6 tháng

Kết luận

Mức lọc cầu thận (GFR) và eGFR là những chỉ số cực kỳ quan trọng giúp đánh giá sức khỏe thận. Việc hiểu rõ ý nghĩa, cách tính và các mức phân độ eGFR giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi và bảo vệ thận. Đặc biệt, công thức CKD-EPI 2021 là phương pháp tính chuẩn nhất hiện nay dành cho người Việt.

Nếu bạn có chỉ số eGFR thấp hoặc nghi ngờ bệnh thận, việc thăm khám sớm sẽ giúp làm chậm tiến triển bệnh và bảo vệ sức khỏe lâu dài.