Nhuyễn Xương: Dấu Hiệu, Nguyên Nhân Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Nhuyễn xương là một bệnh lý về xương thường gặp ở người trưởng thành, xảy ra khi quá trình khoáng hóa xương bị rối loạn, khiến xương mềm, yếu và dễ biến dạng. Không giống như loãng xương (xương bị giảm mật độ), nhuyễn xương là do thiếu hụt vitamin D, canxi hoặc phosphat, dẫn đến việc xương không được khoáng hóa đúng cách.

Tình trạng này có thể gây đau nhức xương, mỏi cơ, thậm chí biến dạng xương và gãy xương nếu không được phát hiện sớm. Tin vui là nếu được chẩn đoán kịp thời, nhuyễn xương có thể điều trị và phục hồi tốt bằng chế độ ăn uống, bổ sung dinh dưỡng và lối sống khoa học.

Tìm hiểu nhuyễn xương là gì

1. Nhuyễn xương là gì?

Nhuyễn xương (tên tiếng Anh: Osteomalacia) là bệnh khiến xương mất đi độ cứng chắc do thiếu quá trình khoáng hóa, nghĩa là canxi và phosphate không được lắng đọng đầy đủ trong cấu trúc xương.

Ở trẻ em, tình trạng tương tự được gọi là còi xương (Rickets), trong khi ở người lớn gọi là nhuyễn xương.

Hậu quả là xương trở nên mềm, dễ gãy, dễ biến dạng, đặc biệt là ở cột sống, hông, xương chậu và xương chân.

2. Nguyên nhân gây nhuyễn xương

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến bệnh nhuyễn xương, trong đó phổ biến nhất là thiếu vitamin D.

2.1. Thiếu vitamin D

Vitamin D giúp cơ thể hấp thu canxi và phosphat từ thức ăn. Khi thiếu vitamin D, xương không được cung cấp đủ khoáng chất để cứng chắc. Nguyên nhân có thể do:

• Ít tiếp xúc ánh nắng mặt trời (nguồn tổng hợp vitamin D tự nhiên).

• Chế độ ăn nghèo vitamin D (ít cá, trứng, sữa, dầu cá).

• Rối loạn hấp thu ở ruột (do bệnh celiac, viêm ruột, phẫu thuật ruột).

• Bệnh gan hoặc thận mạn tính làm giảm chuyển hóa vitamin D.

2.2. Thiếu canxi hoặc phosphat

Khi thiếu các khoáng chất này, xương không được khoáng hóa đúng cách, gây mềm xương. Nguyên nhân thường gặp:

• Chế độ ăn kém dinh dưỡng.

• Dùng thuốc lợi tiểu, thuốc chống động kinh.

• Bệnh thận khiến thất thoát phosphate qua nước tiểu.

2.3. Một số nguyên nhân khác

• Rối loạn nội tiết tuyến cận giáp.

• Sử dụng thuốc kháng acid chứa nhôm kéo dài.

• Hội chứng Fanconi (rối loạn tái hấp thu phosphate ở ống thận).

Nguyên nhân chủ yếu gây nhuyễn xương là do thiếu Vitamin D

3. Triệu chứng của nhuyễn xương

Các triệu chứng của nhuyễn xương thường tiến triển âm thầm, dễ bị nhầm với mỏi cơ hoặc loãng xương.

3.1. Triệu chứng sớm

• Đau xương âm ỉ, đặc biệt ở vùng hông, đùi, cẳng chân, lưng dưới.

• Cảm giác yếu cơ, khó leo cầu thang hoặc đứng dậy từ tư thế ngồi.

• Mệt mỏi, giảm sức chịu đựng khi vận động.

3.2. Triệu chứng tiến triển

• Đi khập khiễng hoặc dáng đi lạ do xương yếu.

• Biến dạng xương: chân cong hình chữ O hoặc chữ X, xương chậu bị nghiêng.

• Gãy xương dễ xảy ra, ngay cả khi chỉ bị va chạm nhẹ.

• Đau tăng khi ấn vào xương hoặc vận động mạnh.

3.3. Ở người cao tuổi

Nhuyễn xương có thể gây gù lưng, giảm chiều cao và đau lưng mạn tính — thường bị nhầm với thoái hóa cột sống.

4. Cách chẩn đoán nhuyễn xương

Để xác định chính xác bệnh, bác sĩ thường tiến hành:

4.1. Khám lâm sàng

Đánh giá triệu chứng đau, dáng đi, khả năng vận động, biến dạng xương.

4.2. Xét nghiệm máu

• Giảm canxi và phosphat huyết.

• Tăng phosphatase kiềm (ALP).

• Giảm vitamin D (25-hydroxy vitamin D).

4.3. Chẩn đoán hình ảnh

• X-quang xương: cho thấy vùng xương mờ, gãy xương nhỏ, cong xương.

• Đo mật độ xương (DEXA scan): đánh giá độ chắc của xương.

• Sinh thiết xương (hiếm gặp): xác định mức độ khoáng hóa xương.

Hình ảnh đo mật độ xương (DEXA Scan)

5. Cách chữa nhuyễn xương

Điều trị nhuyễn xương tập trung vào bổ sung khoáng chất và vitamin D để phục hồi quá trình khoáng hóa xương.

5.1. Bổ sung vitamin D

• Dạng uống: Vitamin D3 (cholecalciferol) hoặc D2 (ergocalciferol).

• Liều dùng: theo chỉ định của bác sĩ (thường 800–2000 IU/ngày, có thể cao hơn nếu thiếu nghiêm trọng).

• Tiếp xúc ánh nắng: khoảng 15–30 phút mỗi ngày, vào buổi sáng trước 9h hoặc chiều sau 4h.

5.2. Bổ sung canxi và phosphat

• Canxi carbonate hoặc canxi citrate (1000–1500 mg/ngày).

• Thực phẩm giàu canxi: sữa, phô mai, cá mòi, rau xanh đậm.

• Trường hợp thiếu phosphat nặng, bác sĩ có thể kê thuốc bổ sung phosphat.

5.3. Điều trị nguyên nhân nền

• Nếu do bệnh thận hoặc gan, cần điều trị bệnh lý nền.

• Ngưng sử dụng thuốc kháng acid chứa nhôm nếu có.

• Với bệnh nhân rối loạn hấp thu, bác sĩ có thể chỉ định tiêm vitamin D thay vì dùng đường uống.

5.4. Tập luyện và phục hồi chức năng

• Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội giúp xương chắc khỏe.

• Vật lý trị liệu hỗ trợ cải thiện sức mạnh cơ, giảm nguy cơ ngã.

• Tránh mang vác nặng hoặc va chạm mạnh dễ gây gãy xương.

6. Chế độ dinh dưỡng cho người bị nhuyễn xương

6.1. Thực phẩm nên bổ sung

• Giàu vitamin D: cá hồi, trứng, dầu gan cá, nấm.

• Giàu canxi: sữa, phô mai, đậu hũ, rau cải xanh, hạnh nhân.

• Giàu phosphat: thịt, cá, trứng, ngũ cốc nguyên hạt.

• Magie & kẽm: giúp hỗ trợ hấp thu canxi và tổng hợp collagen cho xương.

6.2. Thực phẩm nên hạn chế

• Đồ uống có gas, rượu, cà phê: làm giảm hấp thu canxi.

• Thức ăn nhiều muối: tăng bài tiết canxi qua nước tiểu.

• Thực phẩm chế biến sẵn: chứa chất phụ gia gây mất cân bằng khoáng chất.

Tránh sử dụng cà phê khi bị nhuyễn xương

7. Cách phòng ngừa nhuyễn xương hiệu quả

• Tắm nắng mỗi ngày 15–30 phút để tổng hợp vitamin D tự nhiên.

• Ăn uống cân bằng, bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, phosphat.

• Tập thể dục thường xuyên: duy trì mật độ xương và cơ khỏe mạnh.

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt ở người cao tuổi, phụ nữ mãn kinh.

• Hạn chế thuốc kháng acid, corticosteroid hoặc thuốc lợi tiểu kéo dài.

8. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời

Nếu không phát hiện và điều trị sớm, nhuyễn xương có thể gây:

• Gãy xương tự phát, đặc biệt ở xương sườn và xương chậu.

• Biến dạng vĩnh viễn ở chân, cột sống, gây mất thăng bằng khi đi lại.

• Đau mạn tính và suy giảm khả năng vận động.

• Ảnh hưởng chất lượng cuộc sống và nguy cơ tàn tật lâu dài.

9. Câu hỏi thường gặp

9.1. Nhuyễn xương có giống loãng xương không?

Không. Nhuyễn xương là do xương chưa được khoáng hóa đúng cách, còn loãng xương là do xương đã khoáng hóa nhưng bị mất chất khoáng.

9.2. Bệnh nhuyễn xương có chữa khỏi hoàn toàn không?

Có. Nếu điều trị đúng và bổ sung vitamin D – canxi đầy đủ, xương có thể hồi phục gần như bình thường.

9.3. Trẻ em có thể bị nhuyễn xương không?

Trẻ em bị tình trạng tương tự nhưng gọi là còi xương, nguyên nhân và cách điều trị tương tự nhuyễn xương ở người lớn.

9.4. Có nên tự uống vitamin D khi nghi bị nhuyễn xương?

Không nên tự ý uống liều cao. Quá liều vitamin D có thể gây ngộ độc canxi. Cần xét nghiệm máu và theo chỉ định bác sĩ.

9.5. Nhuyễn xương có cần phẫu thuật không?

Hiếm khi cần phẫu thuật, trừ khi có biến dạng xương nặng hoặc gãy xương không thể phục hồi bằng điều trị nội khoa.

Kết luận

Nhuyễn xương là một bệnh lý hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị được nếu phát hiện sớm. Việc bổ sung vitamin D, canxi, duy trì lối sống lành mạnh và tắm nắng hợp lý là chìa khóa giúp xương luôn chắc khỏe.

Nếu bạn thường xuyên đau xương, mỏi cơ hoặc dáng đi thay đổi, hãy đến khám bác sĩ chuyên khoa xương khớp để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.