Viêm Cột Sống Dính Khớp: Dấu Hiệu Nhận Biết, Nguyên Nhân Và Hướng Điều Trị Hiệu Quả

Viêm cột sống dính khớp là một dạng viêm khớp mạn tính đặc trưng, ảnh hưởng chủ yếu đến cột sống và khớp chậu. Bệnh gây ra tình trạng đau lưng kéo dài, cứng khớp buổi sáng, và có thể dẫn đến dính khớp hoàn toàn, khiến người bệnh mất khả năng vận động linh hoạt nếu không được điều trị sớm.

Theo thống kê y học, bệnh thường xuất hiện ở người trẻ tuổi (20–40 tuổi), nam giới mắc nhiều hơn nữ giới. Tuy không phổ biến bằng viêm khớp dạng thấp, nhưng viêm cột sống dính khớp lại gây tàn phế nghiêm trọng hơn nếu bị bỏ qua.

Vậy nguyên nhân gây bệnh là gì, làm sao nhận biết sớm, và điều trị như thế nào để tránh dính khớp vĩnh viễn? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.

Tìm hiểu viêm cột sống dính khớp là gì

1. Viêm cột sống dính khớp là gì?

Viêm cột sống dính khớp (Ankylosing Spondylitis – AS) là một bệnh lý viêm mạn tính thuộc nhóm bệnh cột sống huyết thanh âm tính. Tình trạng viêm xảy ra chủ yếu ở các khớp nối giữa cột sống và xương chậu, sau đó lan dần lên các khớp khác như khớp sườn – cột sống, khớp vai, khớp gối, khớp háng.

Điểm đặc trưng của bệnh là sự hình thành xương mới tại vị trí viêm, dẫn đến dính khớp và hạn chế vận động. Ở giai đoạn muộn, cột sống có thể hóa xương thành một khối cứng, khiến lưng cong cố định – gọi là “tư thế cây tre”.

2. Nguyên nhân gây viêm cột sống dính khớp

Hiện nay, nguyên nhân chính xác của viêm cột sống dính khớp vẫn chưa được xác định hoàn toàn, nhưng các nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền và miễn dịch đóng vai trò quan trọng.

2.1. Yếu tố di truyền (gen HLA-B27)

Khoảng 90% bệnh nhân viêm cột sống dính khớp có mang gen HLA-B27, một loại kháng nguyên bạch cầu liên quan đến rối loạn miễn dịch. Gen này khiến hệ miễn dịch phản ứng bất thường với mô khớp, dẫn đến viêm và tạo xương bất thường.

2.2. Rối loạn hệ miễn dịch

Cơ thể tự sản sinh kháng thể tấn công mô liên kết quanh khớp, đặc biệt là ở cột sống và khớp chậu, gây viêm mạn tính.

2.3. Yếu tố môi trường

Nhiễm trùng đường ruột hoặc tiết niệu do vi khuẩn (như Klebsiella pneumoniae) được cho là có thể kích hoạt phản ứng viêm ở người mang gen HLA-B27.

2.4. Giới tính và độ tuổi

Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 2–3 lần nữ giới, đặc biệt trong độ tuổi 20–40. Nữ giới thường có triệu chứng nhẹ và tiến triển chậm hơn.

Hình ảnh người bị viêm cột sống dính khớp với cột sống cong cố định

3. Dấu hiệu nhận biết viêm cột sống dính khớp

Nhận biết sớm là chìa khóa giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa dính khớp. Dưới đây là các dấu hiệu điển hình:

3.1. Đau lưng âm ỉ, kéo dài

• Đau vùng thắt lưng, mông, đặc biệt tăng về đêm và sáng sớm.

• Cảm giác cứng lưng buổi sáng kéo dài trên 30 phút, giảm khi vận động nhẹ.

3.2. Giảm linh hoạt của cột sống

Người bệnh cảm thấy khó cúi, khó xoay lưng hoặc ngửa cổ, nhất là khi bệnh đã tiến triển lâu.

3.3. Đau và viêm ở các khớp khác

• Khớp háng, khớp vai, khớp gối có thể sưng đau, hạn chế vận động.

• Một số trường hợp có viêm gân gót, đau vùng xương chậu hoặc đau ngực khi hít sâu.

3.4. Dấu hiệu ngoài khớp

• Viêm màng bồ đào (đỏ mắt, nhạy sáng, nhìn mờ).

• Viêm ruột, rối loạn tiêu hóa.

• Mệt mỏi, sụt cân, sốt nhẹ kéo dài.

Triệu chứng của viêm cột sống dính khớp

4. Giai đoạn tiến triển của bệnh

Viêm cột sống dính khớp thường diễn tiến qua 3 giai đoạn:

1. Giai đoạn đầu: Đau mỏi lưng nhẹ, dễ nhầm với thoái hóa hoặc đau cơ.

2. Giai đoạn giữa: Đau lưng tăng, xuất hiện cứng khớp, vận động kém linh hoạt.

3. Giai đoạn muộn: Cột sống bị dính và cong cố định, gây gù lưng hoặc mất khả năng vận động bình thường.

5. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời

Nếu không được chẩn đoán và can thiệp sớm, bệnh có thể gây:

• Dính hoàn toàn cột sống, khiến người bệnh không thể cúi hoặc xoay người.

• Biến dạng tư thế (gù lưng, cổ rụt, dáng đi khom).

• Tổn thương khớp háng, giảm khả năng đi lại.

• Viêm màng bồ đào tái phát, ảnh hưởng thị lực.

• Tổn thương tim, phổi (viêm động mạch chủ, xơ phổi đỉnh phổi).

Những bệnh thường đi kèm với viêm cột sống dính khớp

6. Chẩn đoán viêm cột sống dính khớp

Bác sĩ thường dựa vào triệu chứng lâm sàng kết hợp cận lâm sàng để chẩn đoán.

6.1. Khám lâm sàng

• Kiểm tra tầm vận động cột sống (nghiệm pháp Schober, kiểm tra độ giãn ngực).

• Đánh giá độ đau và cứng khớp khi di chuyển.

6.2. Xét nghiệm cận lâm sàng

• X-quang khớp cùng chậu: phát hiện xơ cứng, dính khớp.

• MRI (cộng hưởng từ): phát hiện sớm viêm trước khi có biến đổi xương.

• Xét nghiệm HLA-B27: giúp xác định yếu tố di truyền.

• CRP, ESR: chỉ số viêm tăng cao.

7. Phương pháp điều trị viêm cột sống dính khớp

7.1. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): Giúp giảm đau, giảm viêm. Ví dụ: Naproxen, Indomethacin, Diclofenac.

• Thuốc ức chế miễn dịch hoặc DMARDs: Áp dụng khi có tổn thương khớp ngoại biên. Ví dụ: Sulfasalazine, Methotrexate.

• Thuốc sinh học (biologic agents): Dành cho bệnh nhân kháng điều trị thông thường, giúp ức chế TNF-α hoặc IL-17 – hai yếu tố chính gây viêm: Etanercept, Adalimumab, Secukinumab.

• Thuốc giảm đau, giãn cơ: Giúp cải thiện triệu chứng cứng và đau khớp tạm thời.

7.2. Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

• Tập kéo giãn, tập hít thở sâu, giúp duy trì độ linh hoạt của cột sống.

• Bơi lội, yoga trị liệu được xem là bài tập lý tưởng.

• Tránh bất động lâu hoặc nằm nghỉ quá nhiều.

7.3. Phẫu thuật

Áp dụng khi đã có biến dạng nặng hoặc dính khớp hoàn toàn, nhằm chỉnh trục xương và phục hồi vận động.

Hình ảnh chụp Xquang của người bình thường so với người bị viêm cột sống dính khớp

8. Chế độ ăn uống và sinh hoạt cho người bị viêm cột sống dính khớp

8.1. Nên ăn

• Thực phẩm giàu omega-3: cá hồi, cá thu, hạt chia (chống viêm tự nhiên).

• Rau xanh, trái cây chứa chất chống oxy hóa (vitamin C, E, carotenoid).

• Thực phẩm giàu canxi và vitamin D: sữa, phô mai, trứng, giúp xương chắc khỏe.

8.2. Nên hạn chế

• Thực phẩm giàu chất béo bão hòa, đường tinh luyện.

• Rượu, bia, thuốc lá – làm tăng phản ứng viêm.

• Thức ăn chế biến sẵn, nhiều muối vì dễ gây sưng khớp.

8.3. Lối sống lành mạnh

• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì gây áp lực lên khớp.

• Ngủ trên giường phẳng, không dùng gối cao.

• Tập thể dục nhẹ mỗi ngày giúp ngăn dính khớp.

9. Phòng ngừa và theo dõi lâu dài

• Khám định kỳ 6 tháng/lần để theo dõi tiến triển bệnh.

• Tuân thủ thuốc điều trị, không tự ý ngừng thuốc khi thấy đỡ.

• Giữ tư thế đúng khi ngồi, đứng, ngủ.

• Tránh làm việc nặng, bê vác sai tư thế.

10. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hãy đi khám sớm nếu bạn có các biểu hiện sau:

• Đau lưng kéo dài trên 3 tháng, không giảm khi nghỉ ngơi.

• Cứng lưng buổi sáng hơn 30 phút.

• Đau vùng mông, háng hoặc ngực khi hít sâu.

• Đỏ mắt, nhạy sáng, nhìn mờ bất thường.

Hãy tìm đến can thiệp y tế kịp thời

11. Câu hỏi thường gặp

11.1. Viêm cột sống dính khớp có di truyền cho con cái không?

Có. Người mang gen HLA-B27 có nguy cơ cao truyền gen này cho con, làm tăng khả năng mắc bệnh. Tuy nhiên, không phải ai mang gen cũng phát bệnh, vì yếu tố môi trường và miễn dịch cũng góp phần quan trọng.

11.2. Viêm cột sống dính khớp có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Bệnh không trực tiếp gây vô sinh, nhưng thuốc điều trị dài hạn (đặc biệt là nhóm ức chế miễn dịch) có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng hoặc kinh nguyệt. Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ trước khi có kế hoạch mang thai.

11.3. Người bị viêm cột sống dính khớp có được tập gym không?

Có thể tập gym nếu lựa chọn bài tập phù hợp. Các bài kéo giãn, tập core, cardio nhẹ hoặc bơi lội giúp tăng cường sức mạnh cơ lưng và cải thiện tư thế. Tuy nhiên, nên tránh nâng tạ nặng hoặc bài tập gây áp lực lên cột sống.

11.4. Thời tiết lạnh có khiến bệnh viêm cột sống dính khớp nặng hơn không?

Có. Nhiệt độ lạnh và độ ẩm cao có thể làm cơ và khớp co cứng, khiến cơn đau lưng tăng lên. Người bệnh nên giữ ấm cơ thể, đặc biệt vùng thắt lưng, và duy trì vận động nhẹ nhàng trong mùa lạnh.

11.5. Viêm cột sống dính khớp có thể sống thọ bình thường không?

Hoàn toàn có thể. Nếu được chẩn đoán sớm, điều trị đều đặn và tuân thủ lối sống lành mạnh, người mắc viêm cột sống dính khớp vẫn có tuổi thọ và chất lượng sống gần như người bình thường.

Tổng kết

Viêm cột sống dính khớp là bệnh lý viêm mạn tính tiến triển, có thể gây dính khớp và tàn phế nếu điều trị muộn. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng phác đồ, kết hợp luyện tập đều đặn và lối sống khoa học, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng, duy trì cột sống linh hoạt và cải thiện chất lượng cuộc sống.