Thoái Hóa Cột Sống: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Thoái hóa cột sống là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở người trên 40 tuổi. Đây là tình trạng sụn khớp, đĩa đệm và xương đốt sống bị bào mòn theo thời gian, khiến cột sống mất đi độ linh hoạt và gây đau nhức kéo dài.

Không chỉ ảnh hưởng đến khả năng vận động, thoái hóa cột sống còn gây chèn ép thần kinh, tê bì tay chân và giảm chất lượng cuộc sống. Tại Việt Nam, tỷ lệ người mắc bệnh này ngày càng tăng do lối sống ít vận động, ngồi lâu và làm việc sai tư thế.

Cùng tìm hiểu thoái hóa cột sống là gì

1. Cấu trúc cột sống và cơ chế thoái hóa

Cột sống của con người gồm 33 đốt xương, chia thành 5 vùng chính: cổ, ngực, thắt lưng, cùng và cụt. Giữa các đốt sống có đĩa đệm – cấu trúc đàn hồi giúp hấp thu lực, giữ cho cột sống dẻo dai.

Khi chúng ta già đi hoặc chịu tác động cơ học kéo dài, đĩa đệm bị mất nước, sụn khớp bị mòn, và xương dưới sụn hình thành gai xương. Đây chính là cơ chế gây thoái hóa cột sống, khiến cột sống kém linh hoạt và gây đau.

2. Nguyên nhân gây thoái hóa cột sống

2.1. Nguyên nhân tự nhiên (tuổi tác)

Tuổi càng cao, quá trình thoái hóa tự nhiên diễn ra càng mạnh. Sau 30 tuổi, lượng collagen và nước trong sụn khớp giảm đáng kể, khiến chúng dễ nứt vỡ, mất đàn hồi.

2.2. Nguyên nhân do tư thế và lối sống

• Ngồi làm việc sai tư thế, cúi gập lưng lâu.

• Mang vác vật nặng, đứng hoặc ngồi quá lâu.

• Ít vận động, thừa cân, béo phì.

• Ngủ sai tư thế, gối quá cao.

2.3. Chấn thương và bệnh lý liên quan

• Tai nạn, té ngã hoặc chấn thương thể thao.

• Các bệnh viêm khớp, thoát vị đĩa đệm, loãng xương.

2.4. Yếu tố di truyền và nội tiết

Một số người có yếu tố di truyền khiến sụn khớp yếu hơn bình thường, dễ bị thoái hóa sớm. Ngoài ra, rối loạn nội tiết (đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh) cũng làm mất cân bằng canxi, ảnh hưởng đến xương khớp.

Một số nguyên nhân phổ biến gây thoái hóa cột sống

3. Dấu hiệu nhận biết thoái hóa cột sống

Các triệu chứng thoái hóa cột sống thường tiến triển âm thầm, dễ bị nhầm với đau cơ thông thường. Tuy nhiên, bạn nên chú ý khi có các dấu hiệu sau:

3.1. Đau âm ỉ vùng cột sống

Đau thường xuất hiện ở cổ (thoái hóa đốt sống cổ) hoặc thắt lưng (thoái hóa cột sống thắt lưng). Cơn đau tăng khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi.

3.2. Tê bì tay chân

Do gai xương hoặc đĩa đệm phồng ra chèn ép dây thần kinh, người bệnh có thể cảm thấy tê bì, yếu cơ tay, chân hoặc mất cảm giác.

3.3. Cứng khớp buổi sáng

Cột sống trở nên kém linh hoạt, đặc biệt khi thức dậy. Cần mất vài phút vận động nhẹ để “làm nóng” khớp.

3.4. Đau lan và co cứng cơ

Cơn đau có thể lan lên đầu (với thoái hóa cổ) hoặc lan xuống mông, đùi (với thoái hóa thắt lưng). Cơ vùng bị ảnh hưởng dễ co cứng, gây mệt mỏi.

4. Các dạng thoái hóa cột sống thường gặp

4.1. Thoái hóa đốt sống cổ

Là tình trạng thoái hóa các đốt C1 – C7, gây đau cổ, cứng vai gáy, chóng mặt, nhức đầu. Người làm việc văn phòng, lái xe hoặc dùng điện thoại nhiều là nhóm dễ mắc nhất.

4.2. Thoái hóa cột sống thắt lưng

Thường gặp ở người lao động nặng, béo phì hoặc ngồi lâu. Bệnh gây đau vùng lưng dưới, lan xuống hông, mông hoặc chân, thậm chí ảnh hưởng đến khả năng đi lại.

4.3. Thoái hóa cột sống ngực

Ít gặp hơn nhưng cũng gây đau tức vùng giữa lưng, đặc biệt khi hít thở sâu hoặc xoay người.

5. Biến chứng của thoái hóa cột sống

Nếu không điều trị kịp thời, thoái hóa cột sống có thể dẫn đến:

• Thoát vị đĩa đệm do đĩa đệm bị rách bao xơ.

• Chèn ép tủy sống, gây liệt hoặc yếu chi.

• Biến dạng cột sống (gù, vẹo).

• Mất khả năng lao động, giảm chất lượng cuộc sống.

6. Phương pháp chẩn đoán thoái hóa cột sống

Để xác định chính xác tình trạng thoái hóa, bác sĩ có thể chỉ định:

• Chụp X-quang: phát hiện gai xương, hẹp khe khớp.

• Chụp MRI: đánh giá tổn thương đĩa đệm và rễ thần kinh.

• CT-scan: giúp thấy rõ cấu trúc xương.

• Xét nghiệm máu: loại trừ viêm khớp dạng thấp hoặc bệnh khác.

7. Cách điều trị thoái hóa cột sống hiệu quả

7.1. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc giảm đau, kháng viêm (NSAIDs): giúp giảm đau tạm thời.

• Thuốc giãn cơ: giảm co cứng cơ quanh cột sống.

• Thuốc bổ sụn khớp: chứa glucosamine, chondroitin, MSM giúp phục hồi sụn.

• Tiêm corticosteroid: chỉ áp dụng trong trường hợp đau nặng, có chỉ định bác sĩ.

7.2. Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

• Tập giãn cơ, kéo giãn cột sống.

• Chiếu tia hồng ngoại, sóng ngắn, điện xung giảm đau.

• Tập yoga, bơi lội hoặc đi bộ nhẹ nhàng giúp tăng độ dẻo dai.

7.3. Phẫu thuật

Áp dụng khi thoái hóa gây chèn ép tủy, thoát vị đĩa đệm nặng hoặc biến dạng cột sống. Bác sĩ có thể chỉ định mổ nội soi, giải phóng chèn ép hoặc thay đĩa đệm nhân tạo.

8. Cách phòng ngừa thoái hóa cột sống

Phòng bệnh vẫn là cách tốt nhất để bảo vệ cột sống khỏe mạnh:

• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì.

• Ngồi đúng tư thế, không cúi gập người quá lâu.

• Tập thể dục đều đặn: yoga, bơi lội, đi bộ 30 phút/ngày.

• Bổ sung canxi, vitamin D, collagen type 2 trong chế độ ăn.

• Tránh mang vác vật nặng hoặc xoay người đột ngột.

• Ngủ trên nệm phẳng, gối vừa phải.

9. Dinh dưỡng tốt cho người thoái hóa cột sống

Một chế độ ăn hợp lý giúp giảm viêm và hỗ trợ tái tạo sụn khớp:

• Thực phẩm nên ăn: cá hồi, cá thu, hạt óc chó, sữa giàu canxi, rau xanh đậm, trái cây họ cam.

• Thực phẩm nên hạn chế: đồ chiên rán, thịt đỏ, rượu bia, đường tinh luyện.

• Uống đủ nước mỗi ngày để duy trì độ đàn hồi của đĩa đệm.

10. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đến cơ sở y tế khi:

• Đau cột sống kéo dài trên 2 tuần.

• Có cảm giác tê yếu chi, đi lại khó khăn.

• Đau lan xuống vai hoặc chân, kèm mất cảm giác.

• Dùng thuốc giảm đau không cải thiện.

11. Câu hỏi thường gặp

11.1. Thoái hóa cột sống có chữa khỏi hoàn toàn không?

Thoái hóa là quá trình tự nhiên của cơ thể, không thể “chữa khỏi” hoàn toàn. Tuy nhiên, điều trị đúng cách giúp làm chậm tiến triển, giảm đau và phục hồi vận động.

11.2. Người trẻ có bị thoái hóa cột sống không?

Có. Ngồi máy tính lâu, chơi game, dùng điện thoại nhiều, hoặc ít vận động khiến nhiều người dưới 30 tuổi đã xuất hiện dấu hiệu thoái hóa sớm.

11.3. Nên tập gì khi bị thoái hóa cột sống?

Các bài tập nhẹ như yoga, bơi, giãn cơ lưng – cổ giúp tăng tuần hoàn, giảm đau và cải thiện linh hoạt.

11.4. Uống collagen hay glucosamine có giúp không?

Có thể hỗ trợ bảo vệ và phục hồi sụn khớp, nhưng không thay thế thuốc điều trị. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

11.5. Thoái hóa cột sống có nên nằm nghỉ nhiều không?

Không. Nghỉ ngơi quá nhiều khiến cơ lưng yếu và bệnh nặng hơn. Nên vận động nhẹ trong khả năng, tránh nằm bất động lâu.

Kết luận

Thoái hóa cột sống là bệnh lý mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm, điều trị đúng cách và thay đổi lối sống khoa học. Duy trì tư thế đúng, tập luyện đều và dinh dưỡng cân đối là chìa khóa giúp cột sống khỏe mạnh dài lâu.