Viêm Gân Achilles: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Nếu bạn từng cảm thấy đau nhói ở phía sau gót chân, đặc biệt là khi chạy, leo cầu thang hoặc đứng lên sau một thời gian ngồi lâu, rất có thể bạn đang gặp phải viêm gân Achilles – một trong những chấn thương phổ biến nhất ở người chơi thể thao và người trung niên.

Gân Achilles là gân lớn nhất trong cơ thể, nối giữa cơ bắp chân (cơ sinh đôi và cơ dép) với xương gót. Nhờ gân này mà chúng ta có thể đi, chạy, nhảy, kiễng chân hoặc bật nhảy dễ dàng. Khi gân Achilles bị viêm, mọi cử động đơn giản cũng trở nên đau đớn và khó khăn.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân gây viêm gân Achilles, triệu chứng nhận biết, các biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị, cùng phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả theo khuyến cáo y học hiện đại.

Tìm hiểu viêm gân Achilles là gì

1. Gân Achilles là gì?

Gân Achilles (hay còn gọi là gân gót chân) là một dải mô sợi chắc khỏe nối phần cơ bắp chân với xương gót. Nó hoạt động như một “dây đàn hồi” giúp chân bật lên khi bạn di chuyển.

Gân này chịu tải trọng rất lớn – có thể gánh đến 3 – 5 lần trọng lượng cơ thể mỗi bước chạy. Vì vậy, đây là vùng dễ bị tổn thương do căng kéo quá mức, đặc biệt ở vận động viên, người thường xuyên mang giày cao gót, hoặc người ít vận động nhưng đột ngột tăng cường luyện tập.

2. Viêm gân Achilles là gì?

Viêm gân Achilles (Achilles tendinitis) là tình trạng viêm hoặc thoái hóa mô gân tại vị trí nối giữa cơ bắp chân và xương gót.

Tùy theo vị trí tổn thương, bệnh được chia làm 2 dạng chính:

• Viêm gân Achilles thân gân (Non-insertional Achilles tendinitis): Thường gặp ở người trẻ, vận động nhiều. Gân bị dày lên, sợi collagen bị tổn thương, gây đau dọc theo gân.

• Viêm gân Achilles chỗ bám (Insertional Achilles tendinitis): Xảy ra ở vùng gân tiếp xúc với xương gót, phổ biến hơn ở người trung niên hoặc người mang giày không phù hợp.

Nếu không được điều trị kịp thời, gân Achilles có thể bị rách hoặc đứt hoàn toàn, gây mất khả năng vận động tạm thời.

3. Nguyên nhân gây viêm gân Achilles

Có nhiều yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ viêm gân Achilles, bao gồm:

3.1. Luyện tập quá sức

Tăng cường độ tập thể dục đột ngột, đặc biệt là chạy bộ, nhảy dây, leo núi hoặc chơi thể thao có cường độ cao có thể khiến gân bị quá tải và viêm.

3.2. Giày dép không phù hợp

Giày không có đệm gót, giày chật hoặc giày cao gót khiến gân Achilles bị kéo căng quá mức trong thời gian dài.

3.3. Cấu trúc bàn chân bất thường

Người có bàn chân bẹt hoặc vòm chân cao dễ gặp rối loạn cơ sinh học, khiến gân Achilles phải làm việc nhiều hơn bình thường.

3.4. Tuổi tác

Càng lớn tuổi, gân càng kém đàn hồi, khả năng tự phục hồi giảm, khiến nguy cơ viêm tăng cao.

3.5. Thuốc và bệnh lý

Một số loại thuốc như fluoroquinolone (kháng sinh), corticosteroid, hoặc bệnh đái tháo đường có thể làm yếu mô gân, dễ dẫn đến viêm.

Những người có yếu tố nguy cơ cao mắc viêm gân Achilles

4. Triệu chứng viêm gân Achilles

Triệu chứng thường xuất hiện dần dần và tăng lên theo thời gian nếu không được nghỉ ngơi hoặc điều trị đúng cách.

Các dấu hiệu nhận biết bao gồm:

• Đau nhói hoặc âm ỉ phía sau gót chân, đặc biệt khi đứng lên, leo cầu thang, chạy hoặc nhảy.

• Cứng gân vào buổi sáng, đặc biệt sau khi thức dậy.

• Sưng nhẹ hoặc nóng đỏ quanh vùng gân.

• Cảm giác “lạo xạo” khi di chuyển cổ chân.

• Trường hợp nặng: nghe thấy tiếng “rắc” – dấu hiệu của đứt gân Achilles.

5. Mức độ nguy hiểm của viêm gân Achilles

Nhiều người nghĩ rằng viêm gân chỉ là đau nhẹ và sẽ tự hết. Tuy nhiên, nếu để lâu, tình trạng này có thể dẫn đến:

• Đứt gân Achilles: Khi gân bị tổn thương nghiêm trọng, người bệnh có thể mất khả năng đi lại bình thường.

• Thoái hóa gân: Mô gân bị chai, xơ hóa, khó hồi phục.

• Mất cân bằng vận động: Khi đau kéo dài, người bệnh thay đổi dáng đi, dẫn đến đau gối, hông hoặc cột sống.

• Giảm hiệu suất thể thao: Ảnh hưởng trực tiếp đến người chơi thể thao chuyên nghiệp hoặc người thường xuyên tập luyện.

6. Chẩn đoán viêm gân Achilles

Khám lâm sàng:

• Bác sĩ kiểm tra vùng gót chân và bắp chân để phát hiện sưng, đau, nóng hoặc hạn chế cử động.

• Thực hiện các động tác kéo căng gân (như kiểm tra Thompson test) để đánh giá mức độ tổn thương gân.

Hỏi bệnh sử:

• Ghi nhận mức độ hoạt động thể lực, thói quen luyện tập, loại giày dép sử dụng, hoặc chấn thương gần đây.

Cận lâm sàng:

• Siêu âm: Giúp xác định tình trạng viêm, rách một phần hoặc dày gân.

• MRI (Cộng hưởng từ): Dùng khi nghi ngờ rách gân nặng, đánh giá chi tiết cấu trúc gân và mô xung quanh.

• X-quang: Không giúp thấy rõ gân, nhưng có thể loại trừ nguyên nhân khác như gai xương gót.

Chẩn đoán viêm gân Achilles chủ yếu dựa vào thăm khám kết hợp siêu âm hoặc MRI để xác định mức độ tổn thương, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

7. Cách điều trị viêm gân Achilles

Tùy theo mức độ tổn thương, bác sĩ có thể lựa chọn các phương pháp điều trị khác nhau:

7.1. Nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà (giai đoạn nhẹ)

• Hạn chế hoạt động gây đau, đặc biệt là chạy và nhảy.

• Áp dụng nguyên tắc RICE:

  • R (Rest): Nghỉ ngơi

  • I (Ice): Chườm lạnh giảm sưng

  • C (Compression): Băng ép nhẹ

  • E (Elevation): Kê cao chân

7.2. Dùng thuốc

• Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs): Ibuprofen, Naproxen giúp giảm đau và viêm.

• Thuốc giảm đau bôi ngoài: Gel Diclofenac hoặc Ketoprofen.

• Corticosteroid: Chỉ dùng khi cần thiết và phải tiêm dưới hướng dẫn của bác sĩ vì nguy cơ làm yếu gân.

7.3. Vật lý trị liệu

• Các bài kéo giãn cơ bắp chân và tăng cường gân Achilles giúp phục hồi linh hoạt.

• Liệu pháp siêu âm trị liệu, sóng xung kích (ESWT) có thể hỗ trợ giảm viêm và kích thích tái tạo mô.

7.4. Phẫu thuật (trường hợp nặng)

Khi điều trị bảo tồn thất bại hoặc gân bị rách nặng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật tái tạo hoặc khâu nối gân Achilles.

8. Phòng ngừa viêm gân Achilles

Để bảo vệ gân Achilles và tránh tái phát, bạn nên:

• Khởi động kỹ trước khi tập luyện.

• Tăng cường độ vận động từ từ, không đột ngột.

• Chọn giày thể thao có đệm gót tốt, vừa chân.

• Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên gân.

• Tập các bài giãn cơ bắp chân mỗi ngày.

• Tránh mang giày cao gót trong thời gian dài.

9. Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Bạn cần gặp bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp hoặc chấn thương chỉnh hình nếu:

• Đau gót chân kéo dài hơn 1 tuần không giảm.

• Gân sưng đỏ, nóng, đau dữ dội.

• Có cảm giác “đứt” hoặc mất khả năng đi nhón chân.

• Đau lan sang vùng bắp chân.

Phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng đứt gân nghiêm trọng.

Kết luận

Viêm gân Achilles là một bệnh lý cơ xương khớp phổ biến, gây ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động hàng ngày. Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu chủ quan, người bệnh có thể đối mặt với đứt gân, thoái hóa hoặc mất chức năng chân tạm thời.

Điều quan trọng nhất là nghỉ ngơi đúng cách, kết hợp điều trị y khoa và phục hồi chức năng sớm. Bên cạnh đó, duy trì thói quen tập luyện điều độ, lựa chọn giày dép phù hợp và chăm sóc gót chân đúng cách sẽ giúp bạn tránh xa tình trạng đau nhức và viêm gân khó chịu này.